Ελένη ως ρομαντικό δράμα;
Αρκετά είναι τα ρομαντικά στοιχεία, κυρίως όμως είναι το στοιχείο του
όρκου, που συναντάμε στην 3η σκηνή.
Δύο αγαπημένα πρόσωπα χωρίζουν γιατί έτσι αποφάσισε η τύχη. Χωρισμένα,
περνούν διάφορες ταλαιπωρίες και κακουχίες. Η ηρωίδα υποφέρει πολύ γιατί
διάφοροι εραστές την επιθυμούν. Μένει όμως πιστή μέχρι το τέλος. Ο ήρωας
συνήθως συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, ανδραγαθεί. Τέλος η τύχη, η οποία τους
χώρισε, φέρνει τον ένα κοντά στον άλλο, γίνεται η αναγνώριση και ζουν πια
ευτυχισμένοι. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούμε να τα εντάξουμε στο τρίγωνο, έρως –
περιπέτεια – θρησκεία και τα βρίσκουμε και στην Ελένη, τακτοποιημένα με βάση
τους κανονισμούς του αρχαίου δράματος, αφού σκοπός του ποιητή ήταν να γράψει
δράμα.
Ελένη ως ρομαντικό δράμα;
Αρκετά είναι τα ρομαντικά στοιχεία, κυρίως όμως είναι το στοιχείο του
όρκου, που συναντάμε στην 3η σκηνή.
Δύο αγαπημένα πρόσωπα χωρίζουν γιατί έτσι αποφάσισε η τύχη. Χωρισμένα,
περνούν διάφορες ταλαιπωρίες και κακουχίες. Η ηρωίδα υποφέρει πολύ γιατί
διάφοροι εραστές την επιθυμούν. Μένει όμως πιστή μέχρι το τέλος. Ο ήρωας
συνήθως συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, ανδραγαθεί. Τέλος η τύχη, η οποία τους
χώρισε, φέρνει τον ένα κοντά στον άλλο, γίνεται η αναγνώριση και ζουν πια
ευτυχισμένοι. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούμε να τα εντάξουμε στο τρίγωνο, έρως –
περιπέτεια – θρησκεία και τα βρίσκουμε και στην Ελένη, τακτοποιημένα με βάση
τους κανονισμούς του αρχαίου δράματος, αφού σκοπός του ποιητή ήταν να γράψει
δράμα.
Ο Ευριπίδης προσπαθεί να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών με
διάφορους τρόπους που χρησιμοποιεί:
1. Αποφεύγει τις επιβραδύνσεις
ώστε τα γεγονότα να εξελίσσονται με γρήγορο ρυθμό. ( Ο Μενέλαος αναφέρει
σύντομα μερικούς μόνο σταθμούς από τις περιπέτειες του.)
2. Κάνει συνεχή χρήση εναλλαγής
αντίθετων συναισθηματικών καταστάσεων από την ευτυχία στη δυστυχία και
αντίστροφα. Στη σκηνή αυτή μας παρουσιάζει μεταστροφή από ευτυχία σε δυστυχία
και από ελπίδα σε απελπισία, που αφορά το Μενέλαο εξαιτίας του κινδύνου που διατρέχει
από το Θεοκλύμενο. Η μεταστροφή αυτή επηρεάζει αρνητικά και τη συναισθηματική
κατάσταση της Ελένης.
3.
Με την εμφάνιση κάθε φορά ενός νέου κινδύνου κλιμακώνει την αγωνία των θεατών.
4. Με τις στιχομυθίες δίνει στο
διάλογο ταχύτητα, αμεσότητα και ζωντάνια. Η στιχομυθία έχει όλα τα
χαρακτηριστικά του δραματικού λόγου: συντομία, ερωτηματικό λόγο.
Στην παρούσα σκηνή το δραματικό στοιχείο συμπορεύεται με το τραγικό. Οι
μεγάλες εντάσεις, οι συναισθηματικές διακυμάνσεις και οι συνεχείς μεταπτώσεις
φορτίζουν και ενισχύουν τη δραματικότητα. Η δραματική ένταση δημιουργείται από
το συνεχή φόβο της απειλής ενός κακού. Οι λόγοι του φόβου αυτού είναι:
1.
Οι μαντικές ικανότητες της θεονόης, η οποία ήδη, εξαιτίας της ιδιότητας της,
γνωρίζει την παρουσία του Μενέλαου.
2. Η επικείμενη
επιστροφή του Θεοκλύμενου από κυνήγι.
Κλείνει ο
κύκλος της αναγνώρισης και ανοίγει ο κύκλος της σωτηρίας και του νόστου.
Η συνοχή των
δύο κύκλων εξασφαλίζεται με τη συνειρμική σύνδεση των παλιών με τα νέα βάσανα
που περιμένουν το Μενέλαο (στ. 860-861).
Πόσος καιρός! Φτωχέ, εκεί πέρα εσώθης
κι ήρθες εδώ για να σε θανατώσουν.
κι ήρθες εδώ για να σε θανατώσουν.
H
Ελένη και ο Μενέλαος, έρμαια της τύχης και του δόλου των θεών, είχαν τα
χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα.Tώρα, με το ανέλπιστο αντάμωμά τους ύστερα από
τον πολύχρονο χωρισμό, εξακολουθούν να έχουν τα χαρακτηριστικά αυτά;
- Επιθυμούν το νόστο, αλλά εμποδίζονται.
- Η σωτηρία τους εξαρτάται από παράγοντες έξω από τους ίδιους (τύχη, θεοί, Θεοκλύμενος).
- Δεν υποτάσσονται στις υπέρτερες δυνάμεις, αγωνίζονται.
Συναισθηματικές
διακυμάνσεις των ηρώων.
860-861: δυστυχία,δυσάρεστη έκπληξη, 864: απορία, 885: απειλή , αγωνία, 907: απόγνωση, 909: ελπίδα, 920: αποφασιστικότητα, 926-927: ηρωισμός
«Το αδύνατο αν ζητάς, σοφός δεν είσαι» (στ. 894).
Είναι ανόητο
να επιδιώκει κανείς το αδύνατο,η επιδίωξη του αδύνατου θεωρούνταν ήβρη. Η
Ελένη το λέει όχι απο μοιρολατρία αλλά επειδή γνωρίζει ότι κάποιες
καταστάσεις ξεπερνούν τά όρια των δυνατοτήτων του ανθρώπου. Είναι μια παράτολμη
ενέργεια.
Με δόλο ξεπερνάς τη δυσκολία ( στ. 896)
Ο
στίχος αυτός προετοιμάζει τη μετάβαση στη σκευωρία. Ο δόλος χρησιμοποείται στην
τραγωδία συχνά ως μέσο για το ξεπέρασμα δύσκολων καταστάσεων, όταν δεν υπάρχει
άλλος τρόπος, μερικές φορές και με την υπόδειξη των θεών.
(897) Κάλλιο ας χαθώ χτυπώντας τους εχθρούς
μου.
( 924) Πώς θα πεθάνουμε όμως δοξασμένα.
( 928-939) Ας έρθει όποιος τολμά· δε θα ντροπιάσω τη δόξα μου στην
Τροία...
H σκέψη και
η δράση του Mενέλαου και της Eλένης φαίνεται να καθορίζονται στο σημείο αυτό
από το αίσθημα τιμής, σύμφωνα και με τον ηρωικό κώδικα της εποχής.
Σχετικά με τον ηρωικό κώδικα, που φαίνεται να ρυθμίζει τη σκέψη
και τη δράση των ηρώων. Βασικό μέλημα των ηρώων είναι ο ένδοξος θάνατος (στ.
924) Όφειλαν να επιλέξουν αντί μιας ατιμασμένης ζωής, έναν έντιμο θάνατο
που θα τους προσέδιδε κύρος και θα αποκαθιστούσε την αξιοπρέπειά τους.
Η
τιμή του Μενέλαου συνδέεται με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχει όχι
μόνο απέναντι στη γυναίκα του, αλλά και απέναντι στους νεκρούς της Τροίας. (
στ. 928) Μεγάλη σημασία έδιναν και στην υστεροφημία (στ. 929-930)
στην 3η
σκηνή, πρέπει να πούμε τα εξής: Σε αντίθεση με τη συμπεριφορά της Ελένης, το
αίσθημα τιμής δε ρύθμιζε πάντα τη συμπεριφορά του Μενελάου (π.χ. στο Α΄
Επεισόδιο). Για να καταλάβουμε την αιτία θα πρέπει να θυμηθούμε όσα ξέρουμε για
τους τυπικούς ευριπίδειους ήρωες (άνθρωποι καθημερινοί κι όχι τέλειοι).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου