ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑΣ, ΜΑΡΙΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΟΥ

Η συγγραφέας

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1897 και πέθανε στην Αθήνα το 1989.Έζησε στη Ρωσία, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα. Οι συνεχείς μετακινήσεις και τα δύσκολα χρόνια δεν της επέτρεψαν να αποκτήσει πανεπιστημιακή μόρφωση. Γνώριζε όμως τρεις ξένες γλώσσες που τη βοήθησαν να εργαστεί ως τα εξήντα της χρόνια. Στη συγγραφή στρέφεται σε μεγάλη ηλικία(1962) 
Τα έργα της χαρακτηρίζονται από αμεσότητα, απλότητα, παραστατικότητα. Η συγγραφέας αντιμετωπίζει τα πράγματα με κριτικό και παρατηρητικό τρόπο.

Τα έργα της : 
Λωξάντρα, Διακοπές στον Καύκασο, Σαν τα τρελά πουλιά, Στου κύκλου τα γυρίσματα, Η αυλή μας.

Στην «Αυλή μας» η Μαρία Ιορδανίδου, με τη διεισδυτική της ματιά, τη σχεδόν προφορική γραφή της, τον βαθύ συναισθηματισμό της και την οξυδέρκειά της περιγράφει τη ζωή της σε ένα διαμέρισμα της δεκαετίας του 1980 με εσωτερική αυλή (ακάλυπτο τον λένε πια). Περιγράφει τους γείτονές της, την καθημερινότητά τους, τα μίση και την αγάπη τους, τους διαφορετικούς χαρακτήρες και τις συνήθειές τους. Δεν μπορεί να πιστέψει πόσο έχουν αλλάξει πια τα πράγματα, πώς απομακρύνθηκαν οι άνθρωποι, πώς κατάντησαν οι νοικοκυρές στην εποχή της ευκολίας να μη νιώθουν το σπίτι δικό τους ή ακόμη χειρότερα να παντρεύονται τα παιδιά και να φεύγουν μακριά από τις εστίες τους.

                                                         

Λωξάντρα 

           Η τηλεοπτική μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου της Μ. Ιορδανίδου.

Η θεατρική μεταφορά του ομόνυμου βιβλίου από το ΚΘΒΕ.

 

Το κείμενο στο σχολικό βιβλίο:

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1694,5432/

Εισαγωγικά: Το απόσπασμα προέρχεται από το μυθιστόρημα της Μ. Ιορδανίδου «Η αυλή μας» ,στο οποίο η συγγραφέας μας περιγράφει σκηνές από τη ζωή στη σύγχρονη τσιμεντούπολη. Το μυθιστόρημα είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφικό.

Θεματικά κέντρα:

 - Η απρόσωπη ζωή στις πολυκατοικίες των μεγάλων αστικών κέντρων.

- Προβλήματα από τη συγκατοίκηση πολλών οικογενειών στις σύγχρονες πολυκατοικίες - Εργαζόμενες µμητέρες µε παιδιά

- Οι δυσκολίες στην ανατροφή και στη διαπαιδαγώγηση τους.

Χώρος: πολυκατοικία, ίσως στην Αθήνα

Χρόνος: απροσδιόριστος.( πρόκειται μάλλον για τη δεκαετία του ’70)

Περιεχόμενο: κοινωνικό.

Ενότητες - Ανάλυση

1η ενότητα («Ζούμε στην εποχή… που κρέμεται στον τοίχο»): η τυποποιημένη κατασκευή των διαμερισμάτων και ο ομοιόμορφος τρόπος ζωής των ενοίκων.

Στην πρώτη ενότητα θίγεται το θέμα της ασφυκτικής ζωής σε ένα διαμέρισμα.

Το απόσπασμα ξεκινά με τη διαπίστωση της αφηγήτριας ότι η εποχή μας είναι η εποχή του τσιμέντου και των πολυκατοικιών. Η ίδια ζει σε ένα διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας και με αφορμή το δικό της χώρο κάνει κάποιες γενικές παρατηρήσεις για το σύγχρονο, αστικό τρόπο ζωής. Η αφηγήτρια δίνει μια λεπτομερή περιγραφή των σύγχρονων διαμερισμάτων που είναι άχαρα και στα οποία ο ένοικος δεν μπορεί να βάλει το προσωπικό του στοιχείο καθώς όλα είναι προαποφασισμένα από τον κατασκευαστή.

Η ομοιόμορφη  κατασκευή διαμερισμάτων και ο ομοιόμορφος τρόπος ζωής των ενοίκων. Οι κάτοικοι και κυρίως η νοικοκυρά, έχασε το δικαίωμα να δημιουργήσει τη γωνιά της (η Ιορδανίδου προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη, όπου η νοικοκυρά του σπιτιού είναι η αδιαφιλονίκητη "βασίλισσα" του οίκου της).

Το β πρόσωπο αντικαθιστά το γ και δηλώνει ότι αυτά ισχύουν για όλους.

Με ειρωνικό τρόπο η αφηγήτρια μας δείχνει πως οι άνθρωποι έχασαν την ελευθερία τους. Όπως θα διαπιστώσουμε στη συνέχεια του αποσπάσματος, αυτές οι τυποποιημένες κατοικίες επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Αυτή η ισοπεδωτική οµοιοµορφία, σε συνδυασµό και µε το φόβο, που εµπνέει η ανωνυµία της συγκατοίκησης στην πολυκατοικία, οδηγούν τους ανθρώπους στην αποξένωση και στην εσωστρέφεια.  

2η ενότητα («Αλλάζουν οι καιροί… μας χωρίζει ένας τοίχος»): Η ζωή των ενοίκων και οι σχέσεις μεταξύ τους.

   Στη δεύτερη ενότητα μας παρουσιάζει κάποια άλλα προβλήματα που δημιουργούνται από τη συμβίωση πολλών ενοίκων στην πολυκατοικία.

Η ανωνυμία της συγκατοίκησης οδηγεί στην αποξένωση, στην εσωστρέφεια, στις απρόσωπες σχέσεις.

 Χαρακτηριστικά λέει η αφηγήτρια «έχασαν οι Ρωμιοί τη ρωμιοσύνη τους» και εννοεί πως έχασαν τις παραδοσιακές αξίες της φιλίας, της φιλοξενίας, της συμπόνιας, της ευγένειας, της αλληλεγγύης. Αυτές τις αρετές η Πολίτισσα αφηγήτρια τις έχει συνδυασμένες με τη φύση του Έλληνα. Τώρα απογοητευμένη διαπιστώνει πως χάθηκαν και οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με εσωστρέφεια, φόβο, είναι τυπικοί, δεν ανοίγουν τα σπίτια και τις καρδιές τους, είναι καχύποπτοι, αδιάφοροι αντικοινωνικοί. Πολλές φορές δεν γνωρίζονται μεταξύ τους.

  Ακόμη αναφέρεται σε άλλα χαρακτηριστικά προβλήματα της ζωής στις πολυκατοικίες, όπως είναι η ενόχληση από τους θορύβους και τις συζητήσεις των γειτόνων. Οι τοίχοι των διαμερισμάτων είναι τόσο λεπτοί ώστε οι ένοικοι γνωρίζουν τις φωνές και τις συνήθειες των γειτόνων τους. Έτσι συχνά η προσωπική ζωή των ενοίκων απασχολεί το γείτονα, ο οποίος άθελα του την παρακολουθεί και κατά κάποιον τρόπο συμπάσχει. 

«Έχασαν οι Ρωμιοί τη ρωμιοσύνη τους»  

Ρωμιοσύνη: ο Ελληνισμός, η ελληνική ψυχή, το φρόνημα και τα ιδανικά του ελληνικού έθνους και εδώ ο τρόπος συμπεριφοράς των Ελλήνων που περικλείει τις παραδοσιακές αρετές που αναφέρθηκαν παραπάνω δηλαδή  τη φιλοξενία, την αλληλεγγύη, τη φιλία, την ψυχική ευγένεια, τη συμπόνια. Άλλωστε με αυτές τις αρετές μεγάλωσε όταν ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι γείτονες γνωρίζονταν μεταξύ τους, αντάλλασσαν επισκέψεις και μοιράζονταν τις χαρές και τις λύπες, είναι γεμάτες με εικόνες από βεγγέρες, γιορτές, μουσαφιριά και τραπεζώματα» Τώρα όμως στην Αθήνα διαπιστώνει μια άλλη κοινωνική πραγματικότητα. Οι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει ξενικές συνήθειες. Έχουν γίνει τυπικοί κι εσωστρεφείς. Δεν ανοίγουν τα σπίτια τους και τις καρδιές τους. Έτσι στη θέση των παραδοσιακών αξιών έχει μπει η καχυποψία, η αδιαφορία, ο φόβος, η αντικοινωνικότητα.

Οι ένοικοι των πολυκατοικιών πολλές φορές δε γνωρίζονται. Γι αυτό λοιπόν η αφηγήτρια καταλήγει ότι έχασαν οι ρωμιοί τη ρωμιοσύνη τους δηλαδή την ελληνική τους φυσιογνωμία, αφού αλλοτριώθηκαν από τα ξενικά πρότυπα. (αλλοτρίωση: αποξένωση του ανθρώπου από τη φύση, από τον άλλο άνθρωπο και από τον ίδιο του τον εαυτό).  

3η ενότητα (« Από το λουτροκαμπινέ… και ησυχάσαμε»): Η καταπιεστική συμπεριφορά της  μητέρας του διπλανού διαμερίσματος και η έντονη αντίδραση του παιδιού.

   Στην τελευταία ενότητα η αφηγήτρια αναφέρεται σε μια οικογένεια που ζει στο διπλανό διαμέρισμα. Η αφηγήτρια άθελά της παρακολουθεί τη σχέση της γυναίκας του διπλανού διαμερίσματος με τη μικρή της κόρη.

Η αφηγήτρια ενδιαφέρεται πολύ για το παιδί του διπλανού διαμερίσματος και προσπαθεί να παρέμβει και να συμβουλεύσει τη μητέρα του. Μάλιστα φτάνει στο σημείο να παρέμβει δραστικά και να κλοτσήσει τη πόρτα για να επικρίνει τη μητέρα για την λανθασμένη και αντιπαιδαγωγική της συμπεριφορά απέναντι στο παιδί της. 

Η αφηγήτρια γνωρίζει προφανώς τη λειτουργία της παιδικής ψυχής. O δραματικός ενεστώτας δίνει ζωντάνια στην αφήγηση καθώς  τα γεγονότα  παρουσιάζονται  σαν να συμβαίνουν μπροστά στον αναγνώστη.

  Η φράση « έχουν την αξιοπρέπειά τους τα παιδιά» σε συνδυασμό με το γαλλικό ρητό συνοψίζουν τις θέσεις της συγγραφέως και αφηγήτριας για τα δικαιώματα και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Τα παιδιά έχουν κι αυτά δικαιώματα και χρειάζονται σωστή διαπαιδαγώγηση. Χρειάζονται αγάπη, στοργή, υπομονή.

Η αφηγήτρια βρίσκει την ευκαιρία να σχολιάσει και κάποια άλλα προβλήματα που απορρέουν από το σύγχρονο τρόπο ζωής.

•  Οι γονείς αναγκάζονται να περνούν πολλές ώρες μακριά από το σπίτι, γιατί πρέπει να εργαστούν και δεν έχουν μια ποιοτική επαφή με τα παιδιά τους. Το πρόγραμμα της οικογένειας είναι τυπικό και μονότονο και η ρουτίνα φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα και εντάσεις  μέσα στο σπίτι. 

• Ο πατέρας μάλλον απουσιάζει διαρκώς από το σπίτι και η μητέρα δεν έχει το χρόνο ή τη διάθεση να ασχοληθεί με το παιδί της.

•  Το ζευγάρι πηγαίνει μόνο του για διακοπές αφήνοντας το παιδί στη γιαγιά. Τα μέλη της οικογένειας αποξενώνονται και τα παιδιά εξαγριώνονται και οδηγούνται σε βίαιες και νευρωτικές συμπεριφορές.
  

•  Ο κλονισμός του θεσμού της οικογένειας είναι φανερός.                                                                                                                                                                        
  Γλώσσα
  
  
  Η γλώσσα είναι απλή , δημοτική και είναι πολύ κοντά  στην προφορική ομιλία των απλών ανθρώπων. Μοιάζει να κάνει διάλογο με ένα υποθετικό πρόσωπο. Υπάρχουν οπτικές και ακουστικές εικόνες, επαναλήψεις και μεταφορές.
  
  
  
  
  
  
  Ύφος
  
  
  Είναι απλό, λιτό, χωρίς πολλά σχήματα λόγου. Είναι άμεσο και εξομολογητικό , καθώς η αφηγήτρια σε α πρόσωπο καταγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματα της. Είναι ζωντανό και παραστατικό,, χάρη στη λεπτομερή περιγραφή του σύγχρονου διαμερίσματος και χάρη στους διαλόγους που διακόπτουν την  αφήγηση. Είναι επίσης ειρωνικό και  χιουμοριστικό καθώς η συγγραφέας επιλέγει με χιούμορ και σαρκασμό απορρίπτει το σύγχρονο τρόπο ζωής. 
   
   
   
  
  

  H πολυσύχναστη ερημιά των πόλεων

  Ας διαβάσουμε τα λογοτεχνικά κείμενα και τους στίχους των τραγουδιών με θέμα τη μοναχική ζωή της πόλης και ας προσπαθήσουμε να τα συνδέσουμε με τα παρακάτω έργα τέχνης.

  
  
• Ζωή Βαλάση, «Ο παράξενος πραματευτής» [Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε΄ & ΣΤ΄ Δημοτικού]
• Μαρία Ιορδανίδου, «Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]
• Δημήτρης Χατζής, «Ο Κάσπαρ Χάουζερ στην έρημη χώρα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]
  
• Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, «Αθήνα» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]
  
• Αμαλία Τσακνιά,  «Η πόλη» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου] 
• Κοσμάς Ι. Χαρπαντίδης, «Χαλασμένες γειτονιές» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου] 
• Τάσος Καλούτσας, «Με το λεωφορείο» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου]
• Μένης Κουμανταρέας, «Γραφείον ευρέσεως εργασίας» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου] 
• Εμμ. Ροΐδης,  «Τα υαλοπωλεία» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]
• Αντώνης Σαμαράκης, «Ζητείται ελπίς» [Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου]
• Ελένη Ζιώγα, «Πόλη»
• Μαριανίνα Κριεζή, «Φτιάξε καρδιά μου το δικό σου παραμύθι                                                                
•   http://photodentro.edu.gr/photodentro/poleis_erimia_pidx0051836/                                                                                    ΠΗΓΕΣ
  http://filologikagymnasium.blogspot.gr/2012/09/blog-post_24.html 
  http://blogs.sch.gr/gymkoris
  http://alexgger.blogspot.gr/2015/01/blog-post_14.html 
  http://eumathein.gr/