ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ - ΠΡΟΛΟΓΟΣ στίχ.: 1-191

Ιστορικό πλαίσιο

Η Ελένη του Ευριπίδη γράφτηκε το 412 π.Χ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την ίδια εποχή, δηλαδή μόλις είχε τελειώσει η Σικελική εκστρατεία με την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου. Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύσσεται τοκίνημα των σοφιστών που είχε αρχίσει να αμφισβητεί πατροπαράδοτες αξίες και προκαλούσε με την κριτική των εκπροσώπων του κρίση στο δημοκρατικό πολίτευμα και φαινόμενα ασέβειας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Ευριπίδης με την τραγωδία του Ελένη καταδικάζει τον πόλεμο ως πρόξενο όλων των κακών. Το παράλογο του τρωικού πολέμου με πρόσχημα την Ελένη προσπάθησε να τονίσει σ΄ όλα τα δράματα, που ήταν εμπνευσμένα από τον τρωικό κύκλο, ο Ευριπίδης. Έτσι στο παράλογο της άποψης ότι για μια γυναίκα μπορεί να εξοντωθεί ένας λαός και ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων, ο Ευριπίδης θα απαντήσει με το παράλογο του «ειδώλου», δηλαδή ο μύθος που αξιοποιεί λογοτεχνικά δεν είναι η ομηρική του εκδοχή, αλλά αυτή που δημιούργησε ο λυρικός ποιητής Στησίχορος.

H Eλένη και το είδωλό της

«Kαὶ δοκεῖ μ’ ἔχειν, κενὴν δόκησιν, οὐκ ἔχων»
(στ. 35-36, μτφρ. στ. 42-43)

ΠΛOKH		ΘEMATA
H προϊστορία της δράσης Tο παρόν της Eλένης O ερχομός του Tεύκρου Tα νέα από την Eλλάδα και την Tροία		H «καινή» Eλένη του Eυριπίδη H τραγική θέση των ηρώων Tο «είναι» και το «φαίνεσθαι» Oι νικητές: θύματα του πολέμο

1η ΣKHNH 1-82	2η ΣKHNH 83-191
Eλένη	Tεύκρος – Eλένη

     

 

Ευριπίδη Ελένη, Εθνικό θέατρο

Στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου παρουσιάστηκε  στις 16 και 17/7/1977  η Ελένη του Ευριπίδη από την  Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Η μετάφραση ήταν του Τάσου Ρούσσου, η σκηνοθεσία του Αλέξη Σολομού,  η μουσική του Ιάννη Ξενάκη και τα κοστούμια του Αλέκου Φασιανού. Την Ελένη υποδυόταν η Άννα Συνοδινού. 

Το ηχητικό υλικό προέρχεται από το ψηφιοποιημένο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου. Ακούμε την Άννα Συνοδινού στο μονόλογο του Προλόγου.

           

Ο πρόλογος-δομικό στοιχείο της τραγωδίας- Μορφή και λειτουργία του συγκεκριμένου προλόγου

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ένα από τα κατά ποσόν  διαλογικά μέρη της τραγωδίας. Είναι η αρχή του έργου· μπορεί να έχει μονολογική αλλά και διαλογική μορφή. Στην Ελένη, το πρώτο μέρος του Προλόγου είναι ένας μονόλογος της Ελένης και το δεύτερο ένας διάλογος της Ελένης με τον Τεύκρο. Με τον πρόλογο οι θεατές μαθαίνουν για τον τόπο, τα πρόσωπα και τα βασικά στοιχεία του μύθου του έργου.
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C112/347/2329,8879/unit=697

Πρόλογος κατά τον Αριστοτέλη είναι το κατά ποσόν μέρος της τραγωδίας που προηγείται τη παρόδου του Χορού. Με τον πρόλογο γίνεται εισαγωγή στο θέμα τη τραγωδίας. Με τον πρόλογο οι ήρωες, μόνοι τους πάνω στο λογείο, χωρίς τον Χορό, συστήνονται στους θεατές και τον κατατοπίζουν για τη υπόθεση γενικά. Δηλαδή δηλώνουν το όνομά τους, τα στοιχεία της προσωπικότητάς τους, την καταγωγή, την τωρινή τους θέση, τα παθήματα, τις προθέσεις τους. Είναι κάτι σαν το σημερινό «πρόγραμμα» του θεάτρου.

• Ο πρόλογος είναι μέρος αναγκαίο γιατί δεν υπάρχει αφηγητής, όπως στο έπος που να οδηγεί το κοινό στην υπόθεση.  
• Η δράση του έργου είναι μέρος μιας μεγάλης μυθικής ιστορίας που πρέπει να συνδεθεί με τα προηγούμενα και τα επόμενα.  
• Η δράση θα εξελιχτεί γρήγορα, άρα οι  θεατές πρέπει να γνωρίσουν τη υπόθεση.  
• Στο σημερινό θέατρο με σκηνογραφικά τεχνάσματα ο σκηνοθέτης εντάσσει το έργο μέσα στο παρελθόν και το μέλλον, πράγμα αδύνατο με το φτωχό σκηνικό της αρχαίας παράστασης. Αυτό το κενό το καλύπτει ο πρόλογος.
• Ο Ευριπίδης κατηγορήθηκε για ανιαρούς, στατικούς και συμβατικούς προλόγους, γιατί κυριαρχούσε η εκτενής εξιστόρηση σε πρώτο πρόσωπο και λιγότερο ο διάλογος. Μπορεί οι πρόλογοί του να μην είναι συναρπαστικοί, αλλά είναι αναγκαίοι γιατί στα έργα του υπάρχει μεγάλη πλοκή, πολλά πρόσωπα και επομένως η κατατόπιση των θεατών είναι απαραίτητη.

Θέματα: 
1). Η «Ελένη» είναι δραματικό έργο προορισμένο να παρασταθεί.
Τρόπος σύστασης προσώπων: Η Ελένη και ο Τεύκρος αυτοπαρουσιάζονται ώστε να είναι αναγνωρίσιμα.
Επίσης, πρέπει να σκεφτούμε το δραματικό χώρο και το σκηνικό. Οι θεατές βλέπουν μια γυναίκα στη μέση της σκηνής. Καταλαβαίνουν ότι πρέπει να πρόκειται για πολύ σπουδαίο πρόσωπο. Ακολουθεί η αυτοπαρουσίαση της Ελένης οπότε λύνεται η απορία τους για την ταυτότητα του προσώπου. Το ίδιο ισχύει και στη 2^η σκηνή. Ο Τεύκρος μπαίνει από τη δεξιά πάροδο υποδηλώνοντας στους θεατές ότι έρχεται από το λιμάνι. Κι εκείνος αυτοπαρουσιάζεται αλλά δίνει επιπλέον πληροφορίες για το ανάκτορο και το βωμό.
 Ο Σοφοκλής είναι εκείνος που εισήγαγε τη σκηνογραφία στο θέατρο και δίνει τις σκηνογραφικές πληροφορίες  για να πληροφορήσει καλύτερα το κοινό.

Ποιες σκηνοθετικές και σκηνογραφικές πληροφορίες δίνει στους θεατές ο Ευριπίδης;

Ο Ευριπίδης, όπως και κάθε τραγικός ποιητής, είναι και σκηνοθέτης και σκηνογράφος του έργου του. Η σκηνή ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας με όλη:

·Βάζει την ηρωίδα του να δείχνει τον ποταμό Νείλο: «Να ο Νείλος» (σκηνοθετική ένδειξη). Μπορεί να υπήρχε πίσω κάποια ζωγραφική απεικόνιση απλά η αναφορά ερεθίζει την φαντασία του θεατή. Η δράση εκτυλίσσεται στο νησί Φάρο, λίγο έξω από την Αίγυπτο. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να βλέπει η Ελένη τον Νείλο. Ίσως όμως ο Νείλος, επειδή ταυτίζεται με την ίδια της την ύπαρξη στην Αίγυπτο, δεν δηλώνει τον ίδιο τον ποταμό, αλλά ολόκληρη τη μακρινή Αίγυπτο.

·Πίσω από το λογείο είναι η πρόσοψη των ανακτόρων του Πρωτέα (στ. 56) και κάπου εκεί κοντά βρίσκεται το μνήμα του. Πάνω στο μνήμα η Ελένη πεσμένη από την αρχή τον παρακαλεί να την προστατεύσει, ή είναι όρθια και πέφτει σ’ αυτό το σημείο αργότερα (σκηνογραφικό, στ.79).

·Στο στίχο 3 παρουσιάζει τους κάμπους της Αιγύπτου, οι οποίοι ίσως απεικονίζονται ζωγραφικά στο σκηνικό. Μπροστά σ’ ένα ανάκτορο ίσως με εξωτικά στοιχεία, αφού είναι στην Αίγυπτο, μια γυναίκα πεσμένη ικετεύει. Άρα μας προετοιμάζει για τα συγκλονιστικά γεγονότα που θα έρθουν.

Η Ελένη-βασικό πρόσωπο του δράματος:

Διαβάζουμε το παράλληλο κείμενο 2 (σελ.13), όπου γίνεται αναφορά στην παραδοσιακή εκδοχή του μύθου της Ελένης. Το κατηγορώ της Ανδρομάχης εναντίον της Ελένης και η αγγειογραφία στη σ.13 μας βοηθούν να φέρουμε στο νου μας την παραδοσιακή Ελένη και να την αντιδιαστείλουμε από την Ελένη του Ευριπίδη. Ο Ευριπίδης αξιοποιεί μια διαφορετική εκδοχή του μύθου παρουσιάζοντας ουσιαστικά μια «καινή» Ελένη. Η Ελένη δεν είναι η δραματοποίηση ενός συγκεκριμένου μύθου αλλά μια νέα σύνθεση  

    Το ήθος της ηρωίδας (η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη που ακολουθεί την εικόνα της Ελένης της παράδοσης διαφέρει από το ήθος της Ελένης σύμφωνα με τον Ευριπίδη)

Η Ελένη του Ευριπίδη

- συζυγική πίστη

- ηθικός κώδικας τιμής

- ομοιότητα Ελένης - Πηνελόπης (πιστή σύζυγος/ μνηστήρες την πιέζουν/ καθυστερεί το γάμο)

Η  Ελένη της παράδοσης (και η γνώμη των Ελλήνων για την Ελένη)

   - άπιστη σύζυγος

  - αιτία του πολέμου και του θανάτου πολλών ανδρών

O Πάρης παίρνει την Eλένη. Aνάμεσά τους ο Έρωτας (ερυθρόμορφο αγγείο
του 5ου αι. π.X.)

ΑΝΤΡΟΜΑΧΗ. Ω του Τυνδάρεου
βλαστάρι, κόρη εσύ του Δία δεν είσαι,         
από πολλούς θα φύτρωσες πατέρες,
απ' τον Αλάστορα, ύστερ' απ' το Φθόνο,
το Φόνο και το Θάνατο κι απ' όσα
η γη θρέφει κακά· δε θα πιστέψω
ποτέ πως σ' έχει κάμει ο Δίας, εσένα,
λάμια τόσων Ελλήνων και βαρβάρων.
Α να χαθείς! Απ' τα όμορφά σου μάτια
βγήκε η φριχτή καταστροφή, η ρημάχτρα
των ξακουσμένων κάμπων της Φρυγίας.
Ευριπίδης, Τρωαδίτισσες, στ. 766-773

4). Η τραγική θέση της ηρωίδας
Στοιχεία που συνθέτουν την έννοια της τραγικότητας είναι: τα συναισθήματα ενοχής, η σύγκρουση με τους θεούς, η αναπόφευκτη μοίρα (ανάγκη), η απότομη μεταστροφή της τύχης, το ότι ο ήρωας πάσχει χωρίς να φταίει ή λόγω υπερβολικής αυτοπεποίθησης (ύβρις).
Την Ελένη την αποκαλούμε «τραγική» βλέποντας τη θέση της (τις συμφορές της, τις συνεχείς εναλλαγές της τύχης της, τις δοκιμασίες στις οποίες υπόκειται και τις περιπέτειες στις οποίες εμπλέκεται).

5). Η βασική αντίθεση είναι vs φαίνεσθαι.
Το σώμα σε αντίθεση με το όνομα, η πραγματικότητα σε αντίθεση με το φαινομενικό, εμφανίζονται συνεχώς σε όλο το έργο.
 Η τυπική αντίθεση μεταξύ ονόματος και σώματος παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα τελευταία έργα του Ευριπίδη. Πιθανόν ο ίδιος να είχε επηρεαστεί από τις γνωστικές θεωρίες του Γοργία κι έτσι να άρχισε να προβληματίζεται πάνω στη δυσκολία, για να μην πούμε την αδυναμία, απόκτησης της πραγματικής γνώσης. Το θέμα εισάγεται αμέσως από την αρχή, καθώς η Ελένη εκφράζει αμφιβολίες για την εκδοχή της δικής της γέννησης από ένα αυγό δημιουργημένο από το Δία.

Η Διάνοια – ο σκεπτικισμός του Ευριπίδη

•  Η αντίθεση ανάμεσα στο «είναι» και το «φαίνεσθαι». Οι αισθήσεις μας εξαπατούν, βλέπουμε την επιφάνεια, όχι την ίδια την πραγματικότητα. (Η ομορφιά θεωρείται, δεν είναι αγαθό. Ο Πάρης πιστεύει ότι έχει την Ελένη, αλλά έχει ένα είδωλο. Ο Μενέλαος πολεμά για ένα σύννεφο, το όνομα της Ελένης και όχι η ίδια κατέστρεψε την Τροία).
•  Επικριτική στάση απέναντι σε θεούς με ανθρώπινα πάθη και ιδιοτελείς σκοπούς.
•  Αμφιβολία για την εγκυρότητα των μύθων(στ. 20-25) και σκεπτικισμός απέναντι στη επικρατούσα θρησκευτική αντίληψη (στ.1-4).
• Ο παραλογισμός και η ματαιότητα του πολέμου. Καμιά διάκριση ανάμεσα σε νικητές και νικημένους.
• Η ομορφιά από δώρο θεού γίνεται συχνά καταστροφική για όποιον την έχει, αλλά και για τους γύρω του.

5). Στάση του Ευριπίδη απέναντι στο μυθικό παρελθόν.
α. Ο Ευριπίδης υιοθετεί συγκεκριμένες μυθικές παραδόσεις αλλά δίνει τη δική του εκδοχή:
    π.χ. Ο Πρωτέας υπάρχει στην ελληνική μυθολογία αλλά είναι θαλάσσιος δαίμονας με μαντικές ικανότητες που μπορούσε να μεταμορφώνεται σε ό,τι ήθελε. Στην Ελένη όμως παρουσιάζεται σαν ο βασιλιάς της Αιγύπτου.
    Ο Θεοκλύμενος ήταν μάντης που γεννήθηκε στο Άργος αλλά μετά πήγε στην Πύλο και τελικά στην Ιθάκη. Στην Ελένη όμως παρουσιάζεται σαν γιος του νεκρού Πρωτέα.
β. Ο Ευριπίδης, επηρεασμένος από τους σοφιστές, αμφισβητεί την άκριτη αποδοχή του μυθικού παρελθόντος. Στοιχεία που δείχνουν την αμφισβήτηση είναι ο μύθος της «καινής» Ελένης καθώς και πώς παρουσιάζονται οι θεοί μέσω της Ελένης.

ΣΤΙΧΟΙ:169-191: Εξήγηση της θεατρικής παρουσίας του Τεύκρου.
Ο Τεύκρος σταματά να μιλά για τον Τρωικό πόλεμο και αρχίζει να δικαιολογεί το σκοπό της δικής του παρουσίας στην Αίγυπτο. Κατευθύνεται στην Κύπρο και οι συμβουλές της μάντισσας Θεονόης του είναι απαραίτητες. Θέλει πρίμο αεράκι για το ταξίδι του, ώστε να εκπληρώσει το χρησμό που πήρε από τον Απόλλωνα. Η Ελένη προσπαθεί να τον απομακρύνει, γιατί φοβάται ότι ο ήρωας κινδυνεύει από το Θεοκλύμενο, ο οποίος σκοτώνει τους Έλληνες , γιατί τους θεωρεί απειλή.( μήπως αρπάξει κάποιος την Ελένη). Ο πρόλογος κλείνει με τις ευχές του Τεύκρου για την πραγματική Ελένη – κατάρες για το είδωλό της.(παιχνίδι πραγματικού  - φανταστικού).

ΕΞΕΛΙΞΗ ΥΠΟΘΕΣΗΣ
Η 2^Η σκηνή του προλόγου είναι απαραίτητη γιατί η Ελένη πρέπει να μάθει για όσα συνέβησαν στην Τροία και για το χαμό του Μενέλαου. Ο Τεύκρος αποτελεί επινόηση του Ευριπίδη, ο οποίος του αναθέτει μέσα από το συγκεκριμένο ρόλο να μεταφέρει όλες αυτές τις πληροφορίες.

6). Το θέμα του πολέμου.
Πολλές φορές στον Πρόλογο, αλλά και σε ολόκληρο το έργο, θίγεται το θέμα του πολέμου. Υπάρχουν αναφορές στα μυθολογικά «αίτια», στις απώλειες και στη ματαιότητα του πολέμου. Οι αναφορές αυτές παραπέμπουν βέβαια στο ιστορικό πλαίσιο του έργου (Σικελική εκστρατεία και καταστροφή).
Τα γεγονότα της εποχής όπου γράφτηκε το έργο, δίνουν την απάντηση...Η τραγωδία παίχτηκε, όπως είπαμε, το 412, δηλαδή μέσα στην πιο σκοτεινή για τους Αθηναίους περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου: μόλις τον προηγούμενο Σεπτέμβρη, η εκστρατεία της Σικελίας είχε καταλήξει σε καταστροφή τρομαχτική για την πολεμική δύναμη και το γόητρο της Αθήνας. Απογοήτευση, σύγχυση, οργή είχαν κυριεύσει τους πολίτες, που αναζητούσαν αιτίες κι υπεύθυνους.
 Βέβαια, ο φιλειρηνισμός δεν είναι κάτι καινοφανές στον Ευριπίδη. Σ' όλα του τα έργα ο Ποιητής πολεμάει με πάθος τον πόλεμο και διεκτραγωδεί ζοφερότατα τις συμφορές που ο Άρης φέρνει σε νικημένους και νικητές. Είναι, ωστόσο, αρκετά «παράδοξο», στην πιο κρίσιμη ώρα ενός πολέμου, ν’ ακούγονται στίχοι όπως η αντιπολεμικότατη Β΄ Αντιστροφή του ωραιότατου Α΄ Στασίμου της Ελένης...
 Το δίχως άλλο, ο Ποιητής, βαθύτατα απογοητευμένος απ’ την πολεμική και ηθική κατάρρευση της Αθήνας, θέλησε θαρραλέα να ρίξει το λίθο του αναθέματος στον Πόλεμο –πατέρα όλων αυτών των δεινών. Θέλησε να υποδηλώσει στους συμπολίτες του πόσο μάταιη ήταν η πολυαίματη εκείνη και ατέλειωτη σύγκρουση. Και θέλησε να συνηγορήσει για μιαν ειρήνευση, μια συμφιλίωση με τους Σπαρτιάτες, παρουσιάζοντάς τους κάτω απ’ το πιο ευνοϊκό φως. 

Γι’ αυτό ανάτρεξε στο σικελικό θρύλο της Ελένης. Αυτή η παράξενη εκδοχή, όπου Τρώες και Αχαιοί πολεμούν δέκα ολόκληρα χρόνια μόνο για ένα «είδωλο», θα’ παιρνε στα μάτια του Ποιητή την αξία ενός συμβόλου. Έβλεπε τώρα –κι ήθελε να κάνει και τους άλλους να το δουν– πως κι ο εικοσάχρονος σχεδόν πόλεμος Αθηναίων και Λακεδαιμονίων, για ένα «είδωλο» γινόταν –για μια κούφια και μάταιη επιδίωξη κυριαρχίας, για έναν άφρονα εγωισμό... Στην ώρα της μεγάλης κρίσης, ο Ευριπίδης συνειδητοποιούσε πως οι «τρομερές αιτίες» που οδηγούν «αναπόφευκτα» στον πόλεμο (σε κάθε πόλεμο) δεν είναι παρά ένα απατηλό σύννεφο...
Έτσι, η Ελένη είναι ένα συμβολικά αντιπολεμικό δράμα, μια «διδακτική παραβολή» –για να μεταχειριστούμε έναν όρο που έγινε της μόδας τελευταία. Ο Ευριπίδης ακολούθησε εδώ όχι μόνο τις φιλειρηνικές ιδέες του Αριστοφάνη (που ήταν, άλλωστε, και δικές του από πάντα), αλλά και τη μέθοδο του κωμικού: Εξωράισε τους Λάκωνες και μεταχειρίστηκε μια «φαντασία» για να προβάλει την αντιπολεμική του θέση. Φυσικά, η Τραγωδία δε μπορούσε να ’χει την αμεσότητα της Κωμωδίας, που χτυπούσε ίσια στο στόχο. Η επίθεσή της κατά του πολέμου είναι πιο έμμεση, πιο λεπτή, πιο αλληγορική απ’ του Αριστοφάνη... Μα ο συμβολισμός της είναι πολύ διάφανος κι οι υπαινιγμοί της πολύ ξεκάθαροι, ώστε ο θεατής καταλάβαινε θαυμάσια τα κίνητρα και τους σκοπούς αυτού του «παραμυθιού».
[πηγή: Μ. Πλωρίτης, «Ελένη, μια αντιπολεμική 'φαντασία'», Ψηφιακό Αρχείο Εθνικού Θεάτρου(διασκευή από δημοσίευμα για παράσταση του1962) ]

Η διάσταση με την οποία παρουσιάζεται ο πόλεμος (αντιηρωική, αντιεπική) γίνεται αισθητή μέσα από την κατάσταση του Τεύκρου (νικητής αλλά και παράλληλα εξόριστος και ανέστιος).

7). Η επιλογή του Τεύκρου.
Βασική απορία από την ανάγνωση του Προλόγου είναι: Γιατί ο Τεύκρος;
α. Ο Τεύκρος όχι μόνο έζησε τη φρίκη του πολέμου στην Τροία, αλλά επέστρεψε στην Ελλάδα, άρα μπορεί να πληροφορήσει την Ελένη για τους δύο τόπους.

Ο Ευριπίδης θέλησε από την πρώτη κιόλας σκηνή του νέου δράματος να χαιρετίσει το μυθικό πρόγονο ενός πιστού σύμμαχου των Αθηνών [του σύγχρονου βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα, που είχε αναλάβει την εξουσία το 412 π.Χ.], ενός φίλου των δύσκολων ημερών, που, μέσα στη γενική αποστασία των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας, ερχόταν να συγκινήσει και να τονώσει την πόλη της Παλλάδας τασσόμενος αποφασιστικά με τους ηττημένους της Σικελίας […]. Η εμφάνιση στο «λογείον» του θεάτρου του Διονύσου, την άνοιξη του έτους εκείνου, του προγόνου των Τευκριδών της Κύπρου, είχε, τη χρονική εκείνη περίοδο, την αξία μιας πολύτιμης ενθάρρυνσης. Τη στιγμή που οι Αθηναίοι θρηνούσαν τη μεγαλύτερη καταστροφή της ιστορίας τους, ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να τους παρουσιάσει το πρόσωπο του φίλου αυτού των κακών ημερών, ο οποίος, σαν σταλμένος από τη θεία πρόνοια, εκφραζόταν υπέρ αυτών.

H. Gregoire
(Aπό το Eυριπίδης, Eλένη, Eισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Eρρ. Xατζηανέστης, I. Zαχαρόπουλος)

β. Η περιπέτειά του παρουσιάζει κοινά σημεία με την Ελένη ή το Μενέλαο. Όπως η Ελένη έτσι και ο Τεύκρος είναι μισητός. Όπως η Ελένη, έτσι κι ο ίδιος υφίσταται μια άδικη εξορία. Όπως αυτή, επιθυμεί κι αυτός να συμβουλευτεί τη Θεονόη.

8.) 2η Σκηνή Η παρουσία του Τεύκρου στην Αίγυπτο

Ο Ευριπίδης στο δεύτερο µέρος του προλόγου αντλεί λεπτοµέρειες από τον οµηρικό µύθο σχετικά µε το τέλος της Τροίας και τα προβλήµατα που αντιµετώπισαν οι Αχαιοί κατά την επιστροφή τους. Οι λεπτοµέρειες των θεµάτων αυτών ήταν ήδη γνωστές στου αθηναϊκό κοινό από τη σχολική τους ενασχόληση µε τα έπη. Για το λόγο αυτό εξάλλου, και δεν αναφέρεται µε λεπτοµέρειες στα αίτια θανάτου του Αίαντα -ένα άλλο στοιχείο που αντλεί από το µύθο.

Ωστόσο, η παρουσία του Τεύκρου στην Αίγυπτο είναι µία επινόηση του ποιητή µια και δεν αναφέρεται πουθενά αλλού. Το κάνει για να ενηµερώσει την ηρωίδα για την έκβαση του πολέµου και το τέλος της οικογένειάς της, ενώ παράλληλα εντείνει την τραγικότητά της δείχνοντας από την πρώτη κιόλας στιγµή το µίσος των Ελλήνων για εκείνη. Βέβαια, η ηρωίδα µπορούσε να ενηµερωθεί για τον πόλεµο από τη µάντισσα Θεονόη , αλλά µε τον τρόπο αυτό ο ποιητής δεν θα προκαλούσε τον έλεο του κοινού τόσο γλαφυρά· η µάντισσα θα όφειλε να της πει ότι ο Μενέλαος ζει, αλλά δεν θα φαινόταν τόσο παραστατικά το ελληνικό µίσος για εκείνη· εξάλλου µε την παρουσία του Τεύκρου στη σκηνή οι φόβοι της Ελένης σχετικά µε τις ελληνικές αντιλήψεις -που εξέφρασε στο µονόλογό της- επιβεβαιώνονται άµεσα.

 Τα στοιχεία που προωθούν την εξέλιξη του µύθου είναι κυρίως η πληροφορία του Τεύκρου ότι ο Μενέλαος πιθανόν να έχει πνιγεί κατά την άτυχη επιστροφή του στη Σπάρτη. Αυτό το στοιχείο κορυφώνει την απελπισία της ηρωίδας, που βλέπει πλέον και την τελευταία της ελπίδα να χάνεται. Ωστόσο, το γεγονός ότι όλοι θεωρούν πως χάθηκε τάχα και εκείνη µαζί του, αφήνει ένα κενό στην πληροφόρηση του εξορισµένου Έλληνα.
 Τέλος, ένα στοιχείο που βοηθά στην εξέλιξη του µύθου είναι η αναφορά της Ελένης ότι ο Θεοκλύµενος θέλει να σκοτώσει κάθε Έλληνα που θα φτάσει στη γη του. Αυτό κάνει τους ίδιους τους θεατές να αγωνιούν ακόµα και για το Μενέλαο που θα εµφανιστεί στη σκηνή αργότερα και για τον τρόπο που θα καταφέρει να φύγει η Ελένη, αφού όλοι οι Έλληνες κινδυνεύουν.

http://ebooks.edu.gr
http://users.sch.gr/fousteri/eleni/sxolia.pdf 


https://lappeio.blogspot.com/2012/10/1-1-82.html
https://lappeio.blogspot.com/2012/10/2-83-191.html

ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ 1961 Θέατρο Επιδαύρου Α ΚΑΤΣΕΛΗ-ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ

https://www.youtube.com/watch?v=Y6LFhtG6esg&index=49&list=PL9A66C9B202FDB7AA

Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 1η σκηνή, στ. 1-82 from Τσατσούρης Χρήστος, Γυμνάσιο Μαγούλας Δυτικής Αττικής

Ευριπίδη Ελένη, Πρόλογος, 2η σκηνή, στ. 83-191 from Χρήστος Τσατσούρης