Το να δημιουργείς είναι να σκέφτεσαι πιο έντονα. Ρεβερντί Π.

Τρίτη 19 Μαρτίου 2013

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ




Προσοχή στους συνδέσμους εισαγωγής + στα ρήματα εξάρτησης 
Ιδιαίτερη προσοχή:
α) στις προτάσεις που εισάγονται με τα: ὡς, ὅπως, εἰ, ὅτι , ὅ,τι, ἐπει(δή), μη

ὡς: ειδικές, πλάγιες ερωτηματικές, τελικές, χρονικές, αιτιολογικές, παραβολικές, συμπερασματικές.
«ὅτι: ειδικές, αιτιολογικές
ὅπως: πλάγιες ερωτηματικές, τελικές
εἰ: πλάγιες ερωτηματικές, αιτιολογικές, υποθετικές, εναντιωματικές/παραχωρητικές (σε συνδυασμό με το «και»)
μή: ενδοιαστικές τελικές
ὅ,τι: αναφορικές, πλάγιες ερωτηματικές
ἐπεί(δή): αιτιολογικές, χρονικές

β) στις χρονικές με «πρίν» , συμπερασματικές με «ὡς», «ὥστε», «ἐφ’ω(τε)», διότι συνήθως αντί ρήματος εκφέρονται με απαρέμφατο.

γ) στις υποθετικές ( να γνωρίζεις τα είδη των υποθετικών λόγων)

δ) στις εναντιωματικές / παραχωρητικές, αναφορικοϋποθετικές,
 χρονικοϋποθετικές, διότι και σ’ αυτές κάνω αναγνώριση υποθετικού λόγου (λανθάνουσες υποθέσεις).

Δευτερεύουσες προτάσεις

Α) ΕΙΔΙΚΕΣ: εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους τι, ς. Εκφράζουν κρίση (υποκειμενική με το ς και αντικειμενική με το τι). Εκφέρονται με  τις εγκλίσεις κρίσεως και ευκτική του πλαγίου λόγου αν εξαρτηθούν από ρήμα ιστορικού χρόνου. Χρησιμεύουν ως υποκείμενα, αντικείμενα και επεξηγήσεις. Είναι προτάσεις ονοματικές.

Β) ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ: εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ς, τι, διότι, πεί, πειδή, τε, πότε. Εκφράζουν κρίση. Εκφέρονται με τις ίδιες εγκλίσεις των ειδικών δευτερευουσών προτάσεων. Χρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας. Είναι  προτάσεις επιρρηματικές.

Προσοχή:
1) Αν εξαρτηθούν από ρήμα ψυχικού πάθους, εισάγονται με το ὅτι για αντικειμενική αιτία ή με το εἰ για υποθετική αιτιολογία.
2) Οι αιτιολογικές που εισάγονται με εἰ και εξαρτώνται από τις απρόσωπες εκφράσεις αἰσχρόν ἐστί, θαυμαστόν ἐστι,  δεινόν ἐστί είναι ονοματικές και λειτουργούν ως υποκείμενα στις απρόσωπες αυτές εκφράσεις.
3) Οι αιτιολογικές λειτουργούν και ως επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας της πρότασης εξάρτησης. 

Γ) ΤΕΛΙΚΕΣ: εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους να, πως, ς (οι αρνητικές και με σκέτο μη). Εκφράζουν επιθυμία. Εκφέρονται με υποτακτική (προσδωκόμενος σκοπός), ευκτική του πλαγίου λόγου και οριστική ιστορικού χρόνου (για ανεκπλήρωτο σκοπό). Χρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού. Επομένως, είναι προτάσεις επιρρηματικές. Προσοχή: Οι τελικές λειτουργούν και ως επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό του σκοπού της πρότασης εξάρτησης. 

Δ) ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ (φόβου ή διστακτικές): εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή, μ ο. Εκφράζουν κρίση ή επιθυμία. Εκφέρονται με υποτακτική (για φόβο προσδοκώμενο), ευκτική του πλαγίου λόγου, αν εξαρτηθούν από ρήμα ιστορικού χρόνου, και οριστική για φόβο πραγματοποιημένο. Χρησιμεύουν ως υποκείμενα, αντικείμενα και επεξηγήσεις. Επομένως, είναι προτάσεις ονοματικές.

Ε) ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ: εισάγονται με τους υποθετικούς συνδέσμους ε, άν, ν, ν. Εκφράζουν κυρίως κρίση. Εκφέρονται με απλή οριστική (1ο & 2ο είδος), υποτακτική (3ο & 4ο είδος) και ευκτική (5ο & 6ο είδος). Χρησιμεύουν ως βάση νοήματος μιας κύριας πρότασης. Επομένως, είναι προτάσεις επιρρηματικές.

Παρατηρήσεις στους υποθετικούς λόγους: Υποθετικός λόγος είναι το ζεύγος που σχηματίζουν μια δευτερεύουσα υποθετική πρόταση μαζί με την απόδοσή της.

î Ανάλογα με τη μορφή της απόδοσης μπορούμε να κάνουμε λόγο για
α) ανεξάρτητους,
β) πλαγιασμένους
και γ) εξαρτημένους υποθ. λόγους.

Πιο αναλυτικά :
           α) Ανεξάρτητος υποθ. λόγος είναι εκείνος στον οποίο η απόδοση είναι το ρήμα κύριας πρότασης (για τα είδη των ανεξάρτητων υποθ. λόγων μπορούμε να συμβουλευτούμε το οικείο κεφάλαιο του σχολ. συντακτικού).

β) πλαγιασμένος υποθ. λόγος είναι εκείνος στον οποίο η απόδοση είναι ένα από τα είδη του πλαγίου λόγου, δηλ.:
·         ειδική πρόταση
·         ειδικό απαρέμφατο
·         τελικό απαρέμφατο που εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν διατάζω, προτρέπω/αποτρέπω, απαγορεύω, συμβουλεύω ...
·         κατηγορηματική μτχ. που εξαρτάται από ρήματα αίσθησης κι αντίληψης (είναι αυτή που μεταφράζεται με ότι... )
·         πλάγια ερώτηση
·          
Πρακτικά να θυμάστε:
Αν σε μια περίοδο έχουμε 3 τουλάχιστο προτάσεις (ΚΠ + Υποθ. Πρόταση + Ειδική πρόταση) τότε το ρόλο της απόδοσης συνήθως τον έχει η Ειδική πρόταση.
Σε μια περίοδο αποτελούμενη από 2 προτάσεις (ΚΠ + Υποθετική πρόταση) το ρόλο της απόδοσης τον έχει:
το ρήμα της ΚΠ εφόσον μέσα στην ΚΠ δεν υπάρχει μορφή πλαγίου λόγου, δηλ. Ειδικό απρμφ., Τελικό απρμφ. εξαρτώμενο από ρήμα προτροπής, αποτροπής…, Κατηγορηματική μετοχή εξαρτώμενη από ρήμα αίσθησης, γνώσης….
Αν όμως στην ΚΠ υπάρχουν τα παραπάνω, τότε αυτά επιτελούν το ρόλο της απόδοσης.
  ΣΤ) ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ / ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ: εισάγονται με τους  συνδέσμους ε καί, ἐὰν καί, ν καί, κα ε, καὶ ἄν, κν, οδ’ ε, οδ’ άν, μηδ’ άν. Εκφράζουν κρίση. Εκφέρονται με οριστική, υποτακτική και ευκτική, όπως και οι υποθετικές. Είναι λανθάνουσες υποθέσεις. Δηλώνουν εναντίωση προς την κύρια πρόταση. Επομένως, είναι προτάσεις επιρρηματικές.

Ζ) ΧΡΟΝΙΚΕΣ: εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους τε, πότε, πεί, πειδή, πρίν, ταν, πόταν…. Εκφράζουν κρίση ή επιθυμία. Εκφέρονται με οριστική (καθαρές), υποτακτική και ευκτική (χρονικοϋποθετικές, λανθάνουσες υποθέσεις). Χρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου. Επομένως, είναι προτάσεις επιρρηματικές.

Προσοχή: ο χρονικός σύνδεσμος πρν εισάγει χρονικές απαρεμφατικές δευτερεύουσες προτάσεις.

Η) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ: εισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους στε, ς, φ’ , φ’ τε. Εκφράζουν κρίση ή επιθυμία. Εκφέρονται με οριστική, δυνητική οριστική και δυνητική ευκτική. Δηλώνουν συμπέρασμα ή επακόλουθο. Επομένως, είναι προτάσεις επιρρηματικές.

Προσοχή:
1) Ο συμπερασματικός σύνδεσμος στε εισάγει συμπερασματικές απαρεμφατικές δευτερεύουσες προτάσεις, που δηλώνουν υποκειμενικό συμπέρασμα ή φυσικό επακόλουθο, όρο ή συμφωνία, σκοπό.
2) Τα φ’ , φ’ τε συντάσσονται επίσης   με απαρέμφατο και δηλώνουν όρο ή συμφωνία.

Θ) ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ: εισάγονται με τα ε, ε, ετε – ετε (ολικής άγνοιας), με ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα (μερικής άγνοιας), καθώς και με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα (μερικής άγνοιας). Εκφράζουν κρίση ή επιθυμία. Εκφέρονται με απλή οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική, απορηματική υποτακτική, και ευκτική του πλαγίου λόγου. Χρησιμεύουν ως υποκείμενα, αντικείμενα και επεξηγήσεις. Επομένως, είναι προτάσεις ονοματικές.

Ι) ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ:
α)ΑΠΛΕΣ: εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα. Εκφράζουν κρίση ή επιθυμία. Εκφέρονται με απλή οριστική, δυνητική οριστική και δυνητική ευκτική, όταν εκφράζουν κρίση. Εκφέρονται με υποτακτική, ευχετική ευκτική και προστακτική, όταν εκφράζουν επιθυμία. Χρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί ή αντικαθιστούν ουσιαστικό – επίθετο. Επομένως, είναι προτάσεις άλλοτε επιρρηματικές και άλλοτε ονοματικές.

β) ΜΕΙΚΤΕΣ: αναφορικο-τελικές, αναφορικο-αιτιολογικές, αναφορικο-

υποθετικές, αναφορικές-παραβολικές, αναφορικο-συμπερασματικές.
Προσοχή:
Οι αναφορικο-αιτιολογικές εξαρτώνται από ρήμα ψυχικού πάθους.
Οι αναφορικο-τελικές εξαρτώνται από ρήμα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα.
Οι αναφορικο-υποθετικές εκφέρονται με υποτακτική ή ευκτική.
Οι αναφορικο-συμπερασματικές συνήθως εξαρτώνται από πρόταση με δεικτική αντωνυμία ή δεικτικό επίρρημα. Συχνά εκφέρονται με απαρέμφατο.
Οι προτάσεις με ὥσπερ είναι αναφορικο-παραβολικές (συνήθως εννοείται το ρήμα τους από τον αμέσως προηγούμενο ρηματικό τύπο
Προσοχή: τα αναφορικά στην αρχή περιόδου – ημιπεριόδου δεν εισάγουν δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, αλλά κύρια. Στην περίπτωση αυτή πρέπει το αναφορικό να αναφέρεται στα προηγούμενα και ισοδυναμεί στη μετάφραση συνήθως με δεικτική αντωνυμία

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου