ΠΑΡΟΔΟΣ

ΠΑΡΟΔΟΣ

ΠΑΡΟΔΟΣ: ΠΡΟΩΔΟΣ – ΚΟΜΜΟΣ (στ. 192-288)

 «Aἰὼν δυσαίων τις ἔλαχεν ἔλαχεν»

Ο θρήνος για την αδυσώπητη μοίρα

ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ 1961 Θέατρο Επιδαύρου Α ΚΑΤΣΕΛΗ-ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ

https://www.youtube.com/watch?v=Y6LFhtG6esg&index=49&list=PL9A66C9B202FDB7AA

Πάροδος ονομαζόταν το άσμα του Χορού κατά την είσοδό του στην ορχήστρα

➱ Μπροστά από τον Χορό ήταν ο αυλητής, που με τον ήχο του συνόδευε την κίνηση και την όρχησή του.

➱Η είσοδος γίνεται με ρυθμικά βήματα

➱Τραγουδούσαν αντικριστά χωρισμένες σε δύο ημιχόρια και εναλλάξ με στροφές και αντιστροφές.  

Ηλέκτρα, Αρχαίο Θέατρο Λάρισας.

➱Με τον υποκριτή διαλεγόταν ο κορυφαίος του Χορού.

➱Είναι ένα ομοιογενές σύνολο με ομοιόμορφα ενδύματα απλούστερα από των υποκριτών:λειτουργεί ως ένας άνθρωπος.

➯Ο Χορός σχολιάζει, επικρίνει, συμπάσχει και συμβουλεύει, αλλά μένει πάντα μακριά.

➯Ο Χορός διαθέτει πάντα ενόραση, ευαισθησία και πείρα. Δεν συμμετέχει στη δράση και στην εξέλιξη του δράματος αλλά διατυπώνει ηθικούς κανόνες, εκφράζει συναισθήματα, θρηνεί για τις ατυχίες, συμπάσχει με τον ήρωα, άλλες φορές έρχεται σε αντίθεση με όποιον βρίσκεται στη σκηνή εκείνη τη στιγμή ή δίνει καθοδηγητικές συμβουλές. Ο Χορός, ακόμη και όταν συγκροτείται από πρόσωπα ταπεινά (π.χ. λαϊκές γυναίκες ή δούλους) διαθέτει ενόραση, ευαισθησία και πείρα. 

⇛Με το τραγούδι του ερμηνεύει τα γεγονότα και αναπτύσσει ένα φιλοσοφικό στοχασμό που δίνει νόημα σε αυτό που συμβαίνει, επηρεάζει τις εξελίξεις ανεπαίσθητα.

⇛Ο αρχαίος Ελληνικός Χορός ήταν, στην ευρύτατή του σημασία, μιμητικός ή εκφραστικός. Με τη χρησιμοποίηση των χεριών, των βραχιόνων και του σώματος, όχι λιγότερο απ’ ό,τι τα πόδια, εξέφραζε τη διάθεση, τα συναισθήματα και το χαρακτήρα του τραγουδιού που συνόδευε. 

⇛Ο Χορός για τους Έλληνες ήταν αναπόσπαστο μέρος πολλών κοινών περιοδικών τελετών, θρησκευτικών και κοσμικών, π.χ. γιορτές, γάμοι, κηδείες, εορτασμοί νίκης (μπορούμε να τον συγκρίνουμε με τις σημερινές λιτανείες, την περιφορά του Επιταφίου, κτλ.).

 Ο Χορός στην Πάροδο της Ελένης       

➤ Αποτελείται από Έλληνιδες αιχμάλωτες (15 ) Αυτό τις φέρνει πιο κοντά στην ηρωίδα, καθώς η μοίρα τους έχει κοινά σημεία και αυτό τις κάνει πιο έμπιστες

➤ Είναι γυναίκες: μπορούν να καταλάβουν την ψυχολογική κατάσταση της ηρωίδας και να ταυτιστούν μαζί της.

➤ Συμπάσχει με την ηρωίδα, παράλληλα όμως αποστασιοποιείται και της δίνει καθοδηγητική συμβουλή. Έτσι, οι γυναίκες του Χορού με τη συμβουλή τους δίνουν διέξοδο στην απόγνωση της ηρωίδας.

Ο κομμός είναι ένα θρηνητικό τραγούδι , ένα μοιρολόγι, που υποβάλλει και συνεπαίρνει τους θεατές. Δημιουργείται μια ατμόσφαιρα πένθους και οδύνης.

Μετά την αποχώρηση του Τεύκρου Ελένη βιώνει ένα τρομακτικό αδιέξοδο, πεσμένη ικέτισσα στον τάφο του Πρωτέα, σηκώνει το κεφάλι της προς τον ουρανό και αρχίζει να τραγουδά.

Το περιεχόμενο του κομμού

Αποτελεί επανάληψη των δραματικών μοτίβων του προλόγου.

1. Είδωλο της Ελένης  

2. Ματαιότητα του πολέμου

3. Παρεμβάσεις θέων - Μοίρα

4. Ηρωική ηθική έννοια της τιμής

5. Αξιοπιστία θεϊκών επεμβάσεων

Η μορφή του κομμού

α’ στροφή ( στ. 196-206) 

α΄αντιστροφή (στ. 201-223)

β΄στροφή  , β΄αντιστροφή (224-263)

Επωδός (στ. 264-288)τελευταίο άσμα του κομμού 

ΔΙΑΛΟΓΙΚΗ ΣΚΗΝΗ (στ. 289-371), 

ΑΜΟΙΒΑΙΟ (στ. 372-436)

Η ρητορική διαμαρτυρία της Ελένης/ η συναισθηματική της κατάσταση

Άρτια διάρθρωση: Προοίμιο (στ. 291-303) – Μια ζωή αλλόκοτη!

                              Απόδειξη (στ. 303-331) – Γιατί η ζωή της είναι αλλόκοτη!

                              Επίλογος (στ. 332-345) – Μόνη λύτρωση η αυτοκτονία!

Ρητορικές ερωτήσεις: (στ. 291, 332, 334-335)

Αποφθεγματικές φράσεις: (στ. 303-305, 306-309, 313, 335-337, 338, 339, 341, 344-345)

Ο θρήνος που προηγήθηκε μαλάκωσε την ένταση της και τώρα είναι σε θέση να εκλογικεύσει τα αίτια των συμφορών της , αλλά και να ερμηνεύσει τα συναισθήματά της. Με ψυχραιμία ανακοινώνει την απόφασή της να αυτοκτονήσει και με ωμό ρεαλισμό αναζητά το κατάλληλο φονικό μέσο.

Η παρέμβαση – ο ρόλος του Χορού (στ.346-371)

Λειτουργεί ως υποκριτής: παρεμβαίνει ως ψύχραιμος παρατηρητής βάζοντας φραγμό στα απαισιόδοξα συναισθήματα της Ελένης. Αμφισβητεί τη γνώση που προέρχεται από λόγια και φήμες, δείχνει ένα δρόμο εξόδου από το αδιέξοδο, προωθεί τη δράση και συμμετέχει σ’ αυτή.

Η μετάσταση του χορού / ο ρόλος της

Με την πρόφαση της γυναικείας αλληλεγγύης – ηθικής συμπαράστασης, οι γυναίκες του χορού αποχωρούν μαζί με την Ελένη από την ορχήστρα, κάτι που σπάνια συμβαίνει στα σωζόμενα έργα. Για λόγους δραματικής οικονομίας ο Χορός αφήνει κενό το σκηνικό χώρο για να να μην πληροφορηθεί έτσι την ταυτότητα του Μενέλαου που θα εισέλθει σε λίγο. Η σκηνή της αναγνώρισης των δύο συζύγων, κεντρικό θέμα της τραγωδίας θα έχανε έτσι το νόημά της.

Το αμοιβαίο/ η συναισθηματική κατάσταση της Ελένης

Στ. 372-389 – οι νέοι φόβοι της Ελένης

Στ. 390-404 – ο όρκος

Στ. 405-421 – θρήνος για τους νεκρούς, θύματα της ολέθριας ομορφιάς της

Στ. 422-435 – βίοι παράλληλοι!

Η Ελένη διστάζει να προσφύγει στη Θεονόη, αγωνιά και φοβάται μήπως επιβεβαιώσει το θάνατο του Μενέλαου και ξεσπά σε νέο θρήνο επιβραδύνοντας την εξέλιξη του μύθου, αλλά και ταυτόχρονα επαναφέροντας το θεατή στην πένθιμη ατμόσφαιρα του κομμού, στο «φόβο» για την απάντηση της μάντισσας και στον «έλεο» για την τραγική μοίρα της ηρωίδας (το αφύσικο της ύπαρξής της, η καταστροφική ομορφιά της, θεωρείται νεκρή, ενώ δεν είναι).

Το παθητικό στοιχείο στο έργο του Ευριπίδη

• Κομμός της ηρωίδας (προωδός – α΄στροφή – επωδός )
• Η επιθυμία της να χανόταν η ομορφιά της και να γινόταν άσχημη.
• Η απόφασή της να ξεφύγει από το αδιέξοδο αυτοκτονώντας, ο όρκος να αυτοκτονήσει, αν επαληθευθούν οι πληροφορίες του Τεύκρου.
• Ο θρήνος για τις συμφορές που προκάλεσε η ολέθρια ομορφιά της.
• Οι ήρωες του Ευριπίδη, σε αντίθεση με το προγενέστερο θέατρο, βιώνουν νέα συναισθήματα που κινούνται από την επιθυμία απόδρασης ως την ηδονή των δακρύων. Τάσεις φυγής από τη ζοφερή πραγματικότητα, επιθυμία να ξαναφτιάξουν αυτό τον κόσμο, να τον ονειρευτούν διαφορετικό.
  
  Ερωτήσεις
  
  
  1. Με ποιους εκφραστικούς τρόπους τονίζονται τα συναισθήματα της ηρωίδας και ποια αίτια τα προκαλούν;2. Από πού φαίνεται ότι ο Χορός τηρεί στάση συμπάθειας απέναντι στην ηρωίδα;
  3. Ποιο στοιχείο θλίβει περισσότερο την Ελένη; Ποιο γνώρισμα του ήθους της προβάλλει αυτό;
  4. Ποιος λόγος προκάλεσε την εμφάνιση του Χορού;
  5. Ποιες πληροφορίες παίρνουμε για το Χορό;
   6. Να επισημάνετε στην επωδό τους στίχους στους οποίους εκφράζεται η αντίθεση     ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι.

Πηγές:    http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C112/347/2331,8869
               www.cleverclass.gr 
               http://www.cup.gr/Previews/978-960-524-244-2-Preview.pdf

Ευριπίδη Ελένη, Πάροδος, στ. 192 - 436 from Χρήστος Τσατσούρης