ΕΝΟΤΗΤΑ 11η Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα

Το κείμενο αναφέρεται στο αγαπημένο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου, το Βουκεφάλα.

 Η βασική θεματική του αποσπάσματος εντοπίζεται στον στενό δεσμό του Αλεξάνδρου, μεγάλου στρατηλάτη με το άλογό του. Ανάλογες περιπτώσεις μπορούμε να  δούμε τόσο από την μυθολογία

( Οδυσσέας – Άργος, Περσέας –Πήγασος , Αρίωνας - δελφίνι) όσο και από την σύγχρονη πραγματικότητα (οι τυφλοί με τα σκυλιά οδηγούς τους, μοναχικοί άνθρωποι με τα κατοικίδιά τους κλπ).

Ο Αρριανός μάς δίνει διάφορες ονομασίες για την προέλευση του ονόματος του αλόγου. Βουκεφάλας σημαίνει κεφάλι βοδιού.

Οὔξιοι: Λαός της ανατολικής Σουσιανής στη μεθόριο της Περσίας. Κατοικούσαν στις πηγές του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαίτερα εύφορη. Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί πολεμιστές, και πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του Δαρείου, ώσπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτελείς.

Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.com/2013/06/11.html#ixzz3T9xUEkPe

Το κείμενο

Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπὸ καύματός τε καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε καὶ συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. Σημεῖον δέ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ᾿ ὅτῳ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρᾳ ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. Τοσήδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ᾿ αὐτὸν ἦν.

Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.4-6 (διασκευή)

 

Μετάφραση

Ο Αλέξανδρος εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, έκτισε πόλεις. Και στην μια έδωσε το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών και στην άλλη έδωσε την επωνυμία Βουκεφάλα, σε ανάμνηση του αλόγου του Βουκεφάλα, που πέθανε εκεί επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο, και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, μεγαλόσωμος και γενναίος. Και είχε για σημάδι του ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό. Άλλοι πάλι λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος στη χώρα των Ουξίων και γι αυτό διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος για το άλογο αυτό.

Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a11xm.htm

Β1 Λεξιλογικά

4η δραστηριότητα: Λεξιλογικός πίνακας

Για τη λέξη πόλις Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς: Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική Νέα Ελληνική ὁ πολίτης ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη] ὁ πολιτευτής [= ο πολιτικός] πολιτικός τὰ πολιτικά τὸ πολίτευμα πολιτεύω [= είμαι πολίτης] πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές] ὁ πολιτισμός η πολιτική πολιτικάντης [= ο πολιτικός που αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις] πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα] πολιτισμένος πολιτιστικός πολιτισμικός ἡ ἀκρόπολις (-η) ἡ κωμόπολις (-η) πολιορκῶ ἡ πολιορκία ὁ πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης] πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα] ὁ πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες] συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι) ἡ συμπολίτευσις (-η) ὁ συμπολίτης ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος] πολιτικοποιώ πολιτικοποίηση πολιτικολογώ πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης] πολεοδόμος πολεοδομία αντιπολίτευση απολίτιστος απολιτικός

 Ασκήσεις

Αντιστοίχισε τους ορισμούς με τη σωστή λέξη.

Αντιστοίχισε τις λέξεις δημιουργώντας ονοματικά σύνολα.

Συμπλήρωσε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη.

     

---

Β2. Ετυμολογικά

Παραγωγή ρημάτων

Παραγωγή ρημάτων από άλλα ρήματα, επιρρήματα και επιφωνήματα

Ρήματα παράγονται και από άλλα ρήματα και μπορεί να σημαίνουν:
α. Πράξη που αρχίζει να γίνεται (εναρκτικά). Έχουν παραγωγική κατάληξη -σκω, π.χ. γηράσκω < γηράω (= γερνάω).
β. Πράξη που γίνεται συχνά ή με ένταση (θαμιστικά ή επιτατικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -άζω, -ίζω, -ύζω, π.χ. στενάζω (= στενάζω συχνά) < στένω.
γ. Έφεση, μεγάλη επιθυμία για εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα (εφετικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -ιάω (-ιῶ), -είω, π.χ. κλαυσιάω, -ιῶ < κλαίω.Επίσης, ρήματα παράγονται και από:
α. Επιρρήματα, π.χ. διχάζω (= διαιρώ σε δύο μέρη) < δίχα (= σε δύο μέρη), ἐγγίζω (= φέρνω κοντά) < ἐγγύς (= κοντά).
β. Επιφωνήματα, π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμοι (= αλίμονο).

 

Γ. Σύνταξη

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης

http://www.gkonstantinou.com/school_work/arhaia_enotita11_vasikoioroi/arhaia_enotita11_vasikoioroi.html 

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.

Υποκείμενο είναι το ονοματικό σύνολο που φανερώνει ποιος ενεργεί ή πάσχει ή βρίσκεται σε μία κατάσταση. Βρίσκεται πάντοτε σε πτώση ονομαστική.

Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που αναφέρονται στο υποκείμενο. 

1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο + ρήμα;».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.

2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις κ.ά.

3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθεται στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία παίζει.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12061/extras/references/index_11/ypokeimeno.html

Κατηγορούμενο

1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι, διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι (λογής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.

2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.

3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος, π.χ. Τὰ δὲ Κύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον, ή σε γενική (κατηγορηματική), π.χ.Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως χρυσοῦ ἦν.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12061/extras/references/index_11/katigoroumeno.html

Αντικείμενο

1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά και ότι η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.

2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.

3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας: από τι ἔπαυσαν Τιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμενο.

4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία το χωριό(μεταβατική χρήση).

https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=768289&fbclid=IwAR08zMHUZ3DPDn287Np5YeQHGMTrN1lKapZ88m_ON8ht6eBBAbnO064XwcM

---

Ασκήσεις

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a11xm.htm

 

Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα, ενότητα 11 Αρχαίων Α΄ Γυμνασίου from Τσατσούρης Χρήστος, Γυμνάσιο Μαγούλας Δυτικής Αττικής

 

 

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης. Υποκείμενο - Κατηγόρημα.

 

 

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης. Υποκείμενο - Κατηγόρημα. Εν. 11 Αρχαίων Α΄ Γυμνασίου from Τσατσούρης Χρήστος, Γυμνάσιο Μαγούλας Δυτικής Αττικής

 

 Οι κύριοι όροι της πρότασης στα αρχαία και τα νέα ελληνικά 

 https://create.kahoot.it/share/9c120ad4-a626-4732-97fd-0ddbeeb88230?fbclid=IwAR32mYUbgEY0aYhU1_b8nVKC8Y31P1k0-4ApBdC71omGvKgW0JzQ-h3263U