Το να δημιουργείς είναι να σκέφτεσαι πιο έντονα. Ρεβερντί Π.

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2013

6η ενότητα, Η μουσική εξημερώνει


Η μουσική εξημερώνει


Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-120 π.Χ.) καταγράφει στο έργο του Ἱστορίαι (μετά από μια σύντομη επισκόπηση της περιόδου 264-220 π.Χ.) τα γεγονότα από το 220 έως το 146 π.Χ., επιχειρώντας να δείξει πώς η Ρώμη μπόρεσε να κατακτήσει σημαντικό μέρος του τότε γνωστού κόσμου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Αναφερόμενος στο τέταρτο βιβλίο των Ἱστοριῶν στους Αρκάδες Κυναιθείς, παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους, καθώς έπαψαν κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι, τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των υπόλοιπων Αρκάδων.


Α. Κείμενο

Mουσικὴν [...] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον. [...] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι· μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [...]. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται, τήν γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν, οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [...] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν, ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν.
Πολύβιος, Ἱστορίαι 4.20.4-21.1
ΠΗΓΗ:
 
Πολύβιος





   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ          

   Σ’ όλους τους ανθρώπους είναι ωφέλιμο να ασκούνται στη μουσική, στους Αρκάδες όμως είναι και απαραίτητο.  Γιατί μόνο στους Αρκάδες κατά πρώτον τα παιδιά από τη νηπιακή τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς τους ύμνους και τους παιάνες με τους οποίους καθένας υμνεί σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα ήθη τους τοπικούς ήρωες και θεούς ύστερα από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό παίρνουν μέρος σε κυκλικό χορό και ψάλλουν άσμα προς τιμήν κάποιου θεού κάθε χρόνο στα θέατρα με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου. Και δε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι από τα άλλα μαθήματα ούτε βέβαια μπορούν να αρνηθούν το τραγούδι, επειδή όλοι το μαθαίνουν υποχρεωτικά, ούτε , εάν το παραδεχτούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτό, επειδή αυτό θεωρείται στα μέρη τους ντροπή. Αυτά μου φαίνεται ότι τα θέσπισαν οι παλιοί, όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου, αλλά επειδή από τη μια παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός και με λίγα λόγια την κοπιαστική και σκληρή ζωή τους και επειδή από την άλλη παρατηρούσαν την αυστηρότητα των ηθών, η οποία έρχεται ως συνέπεια σ’ αυτούς εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν, η οποία υπάρχει στις περισσότερες περιοχές τους στο μεγαλύτερο μέρος.




Η ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΑΡΚΑΔΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ 
 
Η στενή σχέση των Αρκάδων με τη μουσική
Τα παιδιά από μικρή ηλικία τραγουδούν τους ύμνους και τους παιάνες.
Συμμετέχουν σε χορούς και κάθε χρόνο στα θέατρα ψάλλουν άσμα προς τιμή του θεού με συνοδεία των αυλητών του Διονύσου.
Το τραγούδι είναι υποχρεωτικό μάθημα των παιδιών.
Θεωρούν ντροπή να σταματήσουν να τραγουδούν.
 Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ  
 
 Στόχοι της καλλιέργειας της μουσικής
Η απαλλαγή των Αρκάδων από την καθημερινή κούραση και από τη σκληρή ζωή τους.
Η καλλιέργεια μιας λεπτής αισθητικής.
Η εξευγένιση των ηθών και ο εκπολιτισμός τους.
 
Η θέση του Πολύβιου
Ο Πολύβιος πιστεύει ότι το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει το χαρακτήρα του ανθρώπου και αναγνωρίζει τη στενή σχέση ανάμεσα στη γεωγραφική θέση και το κλίμα ενός τόπου και στις συνήθειες των κατοίκων του. Πρόκειται για αντιλήψεις που και σήμερα είναι αποδεκτές.
 Παράλληλα κείμενα

Ὅμηρος, Ἰλιάς, Ι 185-189

 
Μυρμιδόνων δ' ἐπί τε κλισίας καὶ νῆας ἱκέσθην,
τὸν δ' εὗρον φρένα τερπόμενον φόρμιγγι λιγείῃ
καλῇ δαιδαλέῃ, ἐπὶ δ' ἀργύρεον ζυγὸν ἦεν,
τὴν ἄρετ' ἐξ ἐνάρων πόλιν Ἠετίωνος ὀλέσσας·
τῇ ὅ γε θυμὸν ἔτερπεν, ἄειδε δ' ἄρα κλέα ἀνδρῶν.
 
Μετάφραση Ν. Καζαντζάκη - Ι. .Θ. Κακριδή
 
Κι ως τέλος στα καλύβια κι άρμενα των Μυρμιδόνων φτάσαν,
να φραίνεται τον βρήκαν με όμορφη, πολύπλουμη κιθάρα,
γλυκόφωνη, που ο καβαλάρης της ξεχώριζε ασημένιος—
κουρσός δικό του, του Ηετίωνα σαν πάτησε το κάστρο.
Με αύτη φραινόταν τώρα κι έψελνε παλικαριές μεγάλες.
 

Πίνδαρος, Α' Πυθιόνικος 1-6

 
Χρυσέα φόρμιγξ, Ἀπόλλωνος καὶ ἰοπλοκάμων
σύνδικον Μοισᾶν κτέανον· τᾶς ἀκούει
μὲν βάσις, ἀγλαΐας ἀρχά,
πείθονται δ' ἀοιδοὶ σάμασιν,
ἁγησιχόρων ὁπόταν προοιμίων
ἀμβολὰς τεύχῃς ἐλελιζομένα.
 
 
Μετάφραση Θρασύβουλος Σταύρου
 
Φόρμιγγα χρυσή! Ο Απόλλωνας σε ορίζει,
Μα κι οι Μούσες, θεές μενεξεδομαλλούσες.
Ο δικός σου αχός τα βήματα ρυθμίζει
Τα χορευτικά που ανοίγουν το γιορτάσι·
Οι τραγουδιστές τα σήματά σου ακούνε,
Όταν προανακρούσματα των προοιμίων,
Που οδηγούν χορούς, τρεμάμενη εσύ δίνεις.
 

Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία, 7.15

 
Ἡνίκα τῆς θαλάττης ἦρξαν Μυτιληναῖοι, τοῖς ἀφισταμένοις τῶν συμμάχων τιμωρίαν ἐκείνην ἐπήρτησαν,
γράμματα μὴ μανθάνειν τοὺς παῖδας αὐτῶν μηδὲ μουσικὴν διδάσκεσθαι, πασῶν κολάσεων ἡγησάμενοι
βαρυτάτην εἶναι ταύτην, ἐν ἀμουσίᾳ καὶ ἀμαθίᾳ καταβιῶναι.
 
Μετάφραση
 
Όταν οι Μυτιληναίοι εξουσίαζαν στη θάλασσα, επέβαλαν σε αυτούς από τους συμμάχους που επαναστατούσαν αυτήν την τιμωρία, να μη μαθαίνουν, δηλαδή, τα παιδιά τους γράμματα και να μη διδάσκονται μουσική, επειδή θεώρησαν ότι είναι αυτή η πιο βαριά από όλες τις ποινές, να περνάει, δηλαδή, κανείς τη ζωή του χωρίς αρμονία και γνώσεις.

Οι μύθοι της μουσικής


 Το ντοκιμαντέρ «Οι μύθοι της μουσικής και η μουσική των μύθων» ξεδιπλώνει την πορεία της μουσικής στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Ξεκινώντας από την ετυμολογική ερμηνεία της λέξης «μουσική» με την αναφορά στις Μούσες, παρουσιάζει τους μύθους του Απόλλωνα, του Ορφέα, του Ερμή, του Πάνα, της Αθηνάς και του Διονύσου, προσεγγίζοντας την εμφάνιση των μουσικών οργάνων, των ασμάτων και των χορών στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Με τις συγκεκριμένες αναφορές τονίζεται η θέση της μουσικής και η σημασία της στην αρχαιότητα, αλλά και η επιρροή της στους πολιτισμούς που επακολουθούν.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου