ΜΙΛΑΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;

«ΜΙΛΑΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ;»

(ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΙΛΟΛΟΓΟ ΧΡΥΣΑ ΤΣΑΚΩΝΑ)

Κατ’ αρχάς ή κατ’ αρχήν;
Και οι δύο φράσεις χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την έννοια του «αρχικά». Σωστά; 
Όχι, αφού αυτή η έννοια εκφράζεται μόνο από το «κατ’ αρχάς». Η φράση «κατ’ αρχήν» σημαίνει κατά την αρχήν, δηλ. κατά κανόνα, ως θέμα αρχής.
π.Χ και μ.Χ
Το μ.Χ. σημαίνει «μετά Χριστόν», αν και πολλοί συνηθίζουν να λένε «μετά Χριστού», παρασυρόμενοι από το «προ Χριστού». Όμως η πρόθεση «μετά» συντασσόμενη με γενική σημαίνει «μαζί με ….». Εμείς δεν θέλουμε φυσικά να δηλώσουμε ότι βρισκόμαστε ας πούμε στο έτος 2012 μαζί με το Χριστό!!
Αύξηση και προστακτική 
Στην Προστακτική, η αύξηση του ρήματος δεν διατηρείται. 
Έτσι, λέμε : 
– «Απέφυγε να το κάνεις αυτό…», ενώ πρέπει να πούμε «απόφυγε να ». 
– «Επέστρεψε σπίτι, αμέσως», ενώ το σωστό είναι «επίστρεψε σπίτι!». 
– «Ανέλαβέ το εσύ …» ενώ το σωστό είναι «ανάλαβέ το εσύ».
– «Επέμεινε, θα τα καταφέρεις!», ενώ το σωστό είναι «επίμεινε!» 
– «Ανέβαλέ το!», ενώ τα σωστό είναι «ανάβαλέ το!». 
Αυγό ή αβγό;
Η γραφή αυγό, σύμφωνα με το λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη, παρότι συνηθιζόταν επί πολλά χρόνια, δεν είναι σωστή αφού δεν δικαιολογείται επιστημονικά δίφθογγος αυ- στη λέξη. Άρα, η σωστή γραφή είναι : αβγό.
Κτήριο ή κτίριο;
Κι όμως, γράφεται με ήτα. Η λέξη δεν προέρχεται από το ρήμα κτίζω, όπως οι λέξεις κτίσμα και κτίστης, καθώς δεν δικαιολογείται κατάληξη σε –ριο. Επομένως, ορθότερη είναι η γραφή κτήριο, παρότι έχουμε συνηθίσει λόγω απλοποίησης να τείνουμε στο γιώτα.
Tο ρ. κτίζω δεν μπορεί να δώσει παράγωγα με ανύπαρκτη κατάληξη -ριο! Δεν μπορούμε δηλ. να έχουμε κτί-ριο. Tο κτίζω θα μπορούσε μόνο να δώσει κτιστήριο (πβ. φροντίζω – φροντιστήριο, καθαρίζω – καθαριστήριο, σκαλίζω – σκαλιστήρι(ο) κ.τ.ό.), τύπος που ούτε κι αυτός μαρτυρείται να υπάρχει. Άρα η λ. έχει διαφορετική ετυμολογική προέλευση και, επομένως, διαφορετική ορθογραφία. Παράγεται είτε από το οικώ > οικητήριο > *οικτήριο (με συγκοπή τού -η-) > κτήριο είτε από το ευκτήριον (οίκημα) > κτήριο.
Ξίδι ή ξύδι;
Την γραφή με ύψιλον μπορούμε να την ξεγράψουμε κατευθείαν, καθώς είναι πέρα για πέρα λανθασμένη. Παλιότερα, γραφόταν ως «ξείδι» λόγω συγγένειας με το οξείδιο, αλλά πλέον γράφεται με την απλή μορφή «ξίδι».
Κόκκαλα ή κόκαλα;
Προερχόμενη από την αρχαία λέξη «κόκκος», η ορθότερη γραφή είναι με δύο κάπα. Ωστόσο, για άλλη μια φορά η απλοποίηση επικράτησε και η επικρατέστερη γραφή σήμερα είναι με ένα κάπα.
Αφτί ή αυτί;
Μολονότι διδασκόταν επί χρόνια ως αυτί, η σωστή εκδοχή σύμφωνα με την επιστήμη της γλωσσολογίας είναι αυτή του αφτιού.
αγωνία και αγονία 
Εδώ δεν υπάρχει λάθος σε καμία λέξη. Υφίστανται και οι δυο λέξεις, ομόηχες βεβαίως, αλλά γράφονται διαφορετικά, γιατί η αγωνία προέρχεται από το αγώνας, ενώ η αγονία από το άγονος. 
Αλόννησος 
Γράφεται με δύο ν ήδη από την αρχαιότητα (και όχι με δύο λ, όπως το έχω δει κάποιες φορές), γιατί προέρχεται από : αλς / αλός (=αλάτι) + νήσος = Αλόννησος (το σ μετατρέπεται σε ν μπροστά από ν). 
Άνθηση και άνθιση 
Η άνθηση είναι αρχαίο ουσιαστικό από το ρήμα ανθώ. 
Η άνθιση είναι η νεότερη γραφή από το ρήμα ανθίζω. 
Σήμερα η άνθηση χρησιμοποιείται με μεταφορική σημασία : «η άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών», ενώ η άνθιση χρησιμοποιείται με κυριολεκτική σημασία : «η άνθιση των δέντρων». 
Αντικρίζω ή αντικρύζω 
Η παραγωγή της λέξης από το επίρρημα αντίκρυ θα δικαιολογούσε την παλαιότερη γραφή αντικρύζω με υ. Ωστόσο, τα ρήματα σε –ίζω επικράτησε να γράφονται με –ι-. Εξαίρεση αποτελούν αυτά που είχαν εξαρχής –υ- (κατακλύζω, κελαρύζω, αναβλύζω κλπ). 
Εγχείρηση ή εγχείριση 
Αρχαίο είναι το ρήμα ἐγχειρῶ = χειρυργώ (με αρχική σημασία : θέτω την χείρα, επεμβαίνω σε περίπτωση που απαιτείται ιατρική αντιμετώπιση). Άρα η λέξη εγχείρηση (χειρουργική επέμβαση) γράφεται κανονικά με 
-η-. 
Αρχαίο όμως είναι και το ρήμα ἐγχειρίζω =δίνω στα χέρια κάποιου (εγχειρίζω δίπλωμα, επιστολή). 
Στους μετέπειτα χρόνους το εγχειρίζω χρησιμοποιήθηκε με τη σημασία του χειρουργώ, έτσι μερικοί γράφουν τη λέξη εγχείριση με -ι- , ως παράγωγο δηλαδή του ρήματος σε –ίζω. 
Το σωστό όμως είναι να γράφεται με ήτα, έστω κι αν δεν χρησιμοποιείται πλέον το ρήμα εγχειρώ. 
Κροκόδειλος ή κροκόδιλος 
Το αρχαίο ουσιαστικό κροκόδιλος γράφεται με –ι- και είναι σύνθετο από τις λέξεις κρόκη (βότσαλο) και δρίλος (σκουλήκι, σαύρα). Η επικρατούσα ωστόσο σήμερα ορθογραφία είναι με –ει-. Πάντως δεν βγαίνει από το δειλός. 
Ορθοπαιδικός ή ορθοπεδικός ; 
Τον όρο ορθοπαιδική έπλασε το 1741 ο Γάλλος γιατρός Andry στο έργο του «πραγματεία περί ορθοπαιδίας ή η τέχνη του να προλαμβάνεις και να διορθώνεις στα παιδιά δυσπλασίες του σώματος». Το 1771 πλάστηκαν και οι όροι orthopédique και orthopédiste. Όπως είναι φανερό, ο όρος πλάστηκε για να δηλώσει τη διόρθωση σωματικών δυσπλασιών του παιδιού. Κατ’ επέκταση, ο όρος χρησιμοποιήθηκε εν συνεχεία και για ενηλίκους. Η ετυμολογία αυτή είναι ευρύτερα αποδεκτή, γι’ αυτό στην αγγλική ο όρος orthopaedics τείνει να επικρατήσει. Ο τύπος ορθοπεδική προέκυψε λόγω εσφαλμένης σύνδεσης με το λατινικό pes – pedis (πόδι) ή με το ελληνικό –πέδη. Κι έχουμε το οξύμωρο, οι μεν ξένοι να γράφουν σωστά την ελληνογενή λέξη (δηλ. με –ae- ή με –é-), οι δε Έλληνες λανθασμένα!! 

ΠΗΓΗ: λεξικό Μπαμπινιώτη