ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

«ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΑ»
(ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΙΛΟΛΟΓΟ ΧΡΥΣΑ ΤΣΑΚΩΝΑ)


Ας δούμε τη λέξη : 
μεγέθυνση ή μεγένθυνση ; 
Θα καταλάβουμε αμέσως το σωστό, αν σκεφτούμε τη λέξη μέγεθος > μέγεθ-ος. 
Το σωστό λοιπόν είναι το ουσιαστικό μεγέθυνση που παράγεται από το ρήμα μεγεθ-ύνω. Το ίδιο ισχύει και για τα : 
Διευθύνω > διεύθ-υνση 
Εμβαθύνω > εμβάθ-υνση
Κατευθύνω > κατεύθ-υνση 
Επιβραδύνω > επιβράδ-υνση 
Οξύνω > όξ-υνση 
Διευκολύνω > διευκόλ-υνση 
Ενθαρρύνω > ενθάρρ-υνση 
Επόμενο : 
στιβάδα ή στοιβάδα ; 
Η στοιβάδα δηλώνει τη «στοίβα», δηλ. το σωρό. 
Η στιβάδα σημαίνει «στρώμα ομοειδών πραγμάτων» και χρησιμοποιείται ως επιστημονικός όρος : στιβάδα ηλεκτρονίων 
Και το κλασικό :
Στήλη ή στύλος ; 
Η αρχαία λέξη στήλη ανάγεται στο θέμα σταλ- του ρήματος στέλλω και αναφερόταν σε επιτύμβια ή αναθηματική πλάκα. 
Η αρχαία λέξη στύλος ανάγεται στο θέμα –στα (παρέκταση στυ-) του ρήματος ίστημι και αναφερόταν σε κίονες ναών, στοών ή οικοδομημάτων, δηλαδή κολόνες που στήριζαν στέγη. 
Επομένως, είναι ορθότερο να λέμε «οι στύλοι του Ολυμπίου Διός» και όχι «οι στήλες του Ολυμπίου Διός». 
Ουσιώδης ή ουσιαστικός ; 
Το επίθετο ουσιαστικός σημαίνει ο επί της ουσίας η ουσιαστική διαφορά
Το επίθετο ουσιώδης σημαίνει ο σημαντικός, βαρύνουσας σημασίας ουσιώδης συμβολή
Ζεματώ // ζεματίζω 
Ας πάρουμε το πρώτο ρήμα : ζεματώ. Είναι αμετάβατο. Και ιδού το παράδειγμα : το νερό ζεματάει. 
Το δεύτερο ρήμα, ζεματίζω, είναι μεταβατικό : στο χωριό μου ζεματίζουν τα μακαρόνια με λάδι. 
Σύρος // Σύριος 
Νησί Σύρος > κάτοικοι = Σύριοι
Συρία > κάτοικοι = Σύροι. 
Για να μην μπερδευόμαστε, ωστόσο, αντικαταστήσαμε το επίθετο Σύριος με το Συριανός (συριανό λουκούμι, Συριανοί), ενώ το επίθετο Σύρος αντικαταστάθηκε από το Σύριος (κάτοικος) και το συριακός (συριακή γλώσσα). 
Σεισμογενής – σεισμογόνος
Οι λέξεις διαφέρουν στη σημασία τους. 
Σεισμογενής = αυτός που γίνεται από σεισμούς (σεισμογενή φαινόμενα) 
Σεισμογόνος = αυτός που προκαλεί σεισμούς (σεισμογόνο ρήγμα). 
Άρα : 
όταν θέλουμε να πούμε για μια περιοχή ότι προκαλεί σεισμούς, θα πούμε ότι είναι σεισμογόνος περιοχή.
Αν θέλουμε, αντιθέτως, να πούμε ότι πάσχει από σεισμούς, θα πούμε ότι είναι σεισμόπληκτη ή σεισμοπαθής περιοχή. Ας αποφύγουμε να χαρακτηρίσουμε την περιοχή σεισμογενή.
ΠΗΓΗ: Λεξικό Μπαμπινιώτη