ΕΝΟΤΗΤΑ 7η: ε 1-165

ε  ΡΑΨΩΔΙΑ

Χρόνος: Τα γεγονότα της ε ραψωδίας διαδραματίζονται από την 7^η ως την 31^η μέρα της Οδύσσειας.

Ο ποιητής καθώς αφηγείται χρησιμοποιεί το χρόνο με δύο τρόπους: άλλοτε αφηγείται εξαντλητικά γεγονότα που καλύπτουν μία μέρα (διαστολή του χρόνου) π.χ. α ραψωδία, κι άλλοτε αναφέρεται συνοπτικά σε γεγονότα που διαρκούν πολλές μέρες (συστολή του χρόνου) π.χ. ε ραψωδία.

Στην ουσία η Οδύσσεια (οι περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι να φτάσει στον τόπο του και να απαλλαγεί από τους μνηστήρες) αρχίζει με τη ραψωδία ε. Γιατί βέβαια το θέμα της αναφέρθηκε στα δυο προοίμια και στο α΄ μέρος του σχεδίου της Αθηνάς, αλλά η εφαρμογή του σχεδίου αυτού και η εμφάνιση του ίδιου του Οδυσσέα καθώς και η παρουσία των περιπλανήσεών του αρχίζουν με τη ραψωδία ε. 

 ΣΤΙΧΟΙ  1-49

Δεύτερο συμβούλιο των θεών: Βλέπουμε το ενδιαφέρον των θεών για τα ανθρώπινα. Πρόκειται για επανάληψη του περιεχομένου του α΄ συνεδρίου των θεών με δύο διαφορές:

α) ενώ στο α΄ συνέδριο η Αθηνά προσπάθησε να κινήσει τη συμπάθεια των θεών αναφέροντας τα πάθη του Οδυσσέα και τις προσφορές του στους θεούς, εδώ τονίζει ιδιαίτερα δυο διαφορετικά σημεία, τη δικαιοσύνη του σαν βασιλιά και τους κινδύνους που απειλούν το γιο του,

β) ο Δίας αναφέρει όλη την παραπέρα εξέλιξη της περιπλάνησης του Οδυσσέα, πράγμα που δεν είχε συμβεί στο α΄ συνέδριο.

Αφηγηματικοί τρόποι: Η ενότητα αρχίζει με 7 αφηγηματικούς στίχους και ακολουθεί διάλογος.

Στάση Δία: Εξισορροπεί τις δυο αντίθετες δυνάμεις ικανοποιώντας από τη μια μεριά την Αθηνά με τον προγραμματισμό της επιστροφής του Οδυσσέα και από την άλλη τον Ποσειδώνα, αφού προλέγει «πάθια» για τον Οδυσσέα στο γυρισμό του.

στίχ. 32: προοικονομία: προοικονομείται ότι ο Τηλέμαχος θα γλιτώσει από την ενέδρα των μνηστήρων.

στίχ. 39, 49: προοικονομία: προοικονομείται ότι ο Οδυσσέας πρώτα θα πάει στη Σχερία και μετά θα γυρίσει στην πατρίδα του.

στίχ. 47: η μοίρα είναι μια δύναμη που ενεργεί πάνω και από τους ίδιους τους θεούς.

Χαρακτηρισμός προσώπων:

Αθηνά: Δείχνει αγάπη και φροντίδα για τον Οδυσσέα και την οικογένειά του. Έχει αίσθημα δικαίου που το τονίζει στο συμβούλιο.

Δίας: Παρουσιάζεται τελείως αμερόληπτος. Έχει αίσθημα δικαίου και δεν επηρεάζεται καθόλου από συμπάθειες ή μίση. Είναι καλόγνωμος και με συγκατάβαση προς όλους όσους δεν έχουν αδικήσει.

ΣΤΙΧΟΙ  49-165

Αφηγηματικοί τρόποι: Στην αρχή, όταν ο Ερμής ετοιμάζεται και φτάνει στην Ωγυγία έχουμε αφήγηση. Μετά, έχουμε  την περιγραφή του νησιού της Καλυψώς και μετά διάλογο.

στίχ. 93: Εξασφαλίζεται η οικονομία του έπους, γιατί ο Οδυσσέας λείπει όταν αναγγέλλεται η απόφαση των θεών, μια και η απόφαση είναι για την Καλυψώ και όχι γι’ αυτόν.

Ο Ερμής μακρηγορεί: αφού τονίζει το έργο του, που το ανέλαβε με δυσφορία, αναφέρεται σ’ όλες τις περιπέτειες του Οδυσσέα για δυο λόγους:

α) να φέρει την απόφαση των θεών σαν φυσιολογικό αναμενόμενο αποτέλεσμα,

β) να προετοιμάσει την Καλυψώ, της οποίας το ξέσπασμα περίμενε.

Έτσι η εντολή του Δία δίνεται σ’ ένα μόνο στίχο (στίχ. 126) και ακολουθούν τρεις στίχοι όπου λέει ότι αυτά είναι καθορισμένα από τη μοίρα που είναι πάνω από τους θεούς. Δεν παραλείπει να προειδοποιήσει ότι μια πιθανή ανυπακοή της θα προκαλούσε την τιμωρία της από το Δία.

Ανθρωπομορφισμός των θεών: Η αντίληψη των αρχαίων ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινες ιδιότητες, συμπεριφορά, συναισθήματα και συνήθειες ανθρώπων λέγεται ανθρωπομορφισμός. Επιπλέον οι αρχαίοι φαντάζονταν και παρίσταναν τους θεούς τους με ανθρώπινη μορφή.

Στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών:

1)   Oι θεοί, όπως και οι άνθρωποι, έχουν τυποποιημένη ενδυμασία ανάλογα με τις ιδιότητες και την αποστολή τους.

2)   Οι θεοί εντυπωσιάζονται με πράγματα όπως και οι άνθρωποι (π.χ. η εντύπωση που προκάλεσε η Ωγυγία στον Ερμή)

3)   Έχουν τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες των αρχόντων της εποχής.

4)   Η Καλυψώ υφαίνει όπως έκανε η Πηνελόπη και κάθε άλλη αρχόντισσα.

5)   Το τυπικό της φιλοξενίας ανάμεσα στους θεούς είναι όμοιο με των ανθρώπων (το μόνο που διαφέρει είναι η τροφή).

6)   Οι θεοί έχουν όμοια συναισθήματα με τους ανθρώπους: αγανάκτηση, οργή, ζήλια, αγάπη.

7)   Οι θεοί δεν είναι απαραίτητα παντογνώστες (π.χ. η Καλυψώ δε γνώριζε την απόφαση των θεών, ο Ποσειδώνας δε γνωρίζει ότι ενώ εκείνος απουσίαζε στην Αιθιοπία οι άλλοι θεοί αποφάσισαν την επιστροφή του Οδυσσέα).

στίχ. 160-161: προοικονομία: προοικονομείται η κατασκευή της σχεδίας από τον Οδυσσέα με τη βοήθεια της Καλυψώς.

Χαρακτηρισμός προσώπων:

Ερμής: Είναι αφοσιωμένος στο Δία και υπάκουος. Δείχνει συμπάθεια προς την Καλυψώ γι’ αυτό της παρουσιάζει σιγά σιγά την είδηση. Τη συμβουλεύει να υπακούσει στην εντολή του Δία. Δείχνει ευγένεια και λεπτότητα.

Καλυψώ: Ο χαρακτήρας της είναι αντίθετος από του Ερμή. Δεν μπορεί να συγκρατήσει την πίκρα και την αγανάκτησή της για την απόφαση των θεών. Συμφωνεί στο τέλος να υπακούσει αλλά μόνο από ανάγκη. Θα δούμε ότι θα παρουσιάσει στον Οδυσσέα σαν δική της την απόφαση των θεών.

Πηγή: www.cleverclass.gr


 Καλυψώ - Ερμής