ΓΙΑΤΙ, Γ. ΜΑΓΚΛΗΣ

Γ. Μαγκλήs – Η ζωή και το έργο του
 

  
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=257

  http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CF%82

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Γιατί;

Το διήγημα ανήκει στη συλλογή διηγημάτων με τίτλο Δεν υπάρχουν Αμαρτωλοί (1956) και εστιάζεται στο αντιπολεμικό μήνυμα που ενδιαφέρει το Μαγκλή. Ο συγγραφέας μελετά εδώ τις ενστικτώδεις αντιδράσεις της αυτοάμυνας σε κατάσταση κινδύνου, μέσα σε συνθήκες πολεμικής σύγκρουσης και αντιμετωπίζει με κατανόηση και γνώση των ανθρώπινων ενστίκτων την επίθεση του στρατιώτη προς τον εχθρό.

 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1692,5420/

Στόχος του συγγραφέα: να στείλει ένα αντιπολεμικό μήνυμα µια ηχηρή διαμαρτυρία του συγγραφέα απέναντι στον παραλογισµό του πολέµου και να κηρύξει την ανάγκη για ειρήνη και συναδέλφωση των λαών ανεξάρτητα από εθνικότητα, γλώσσα, πολιτισµό

1^η ΕΝΟΤΗΤΑ : : «Σουρούπωνε .......το κεφάλι να δει».  Το τέλος μιας ημέρας του πολέμου και η απόλαυση 

του όμορφου τοπίου.

 

Πρωταγωνιστής του διηγήματος: ένας νέος στρατιώτης, ο οποίος κουρασμένος από τη μάχη, αφήνει τα όπλα του και κατευθύνεται προς μια πηγή για να πιει νερό και να δροσιστεί.

 Στο αφηγηµατικό περιεχόµενο δεν υπάρχουν τοπικοί, χρονικοί ή ονοµατικοί προσδιορισμοί, ώστε να µπορούµε να εντοπίσουμε το πότε, πού και ανάµεσα σε ποιους συµβαίνουν τα διαδραµατιζόµενα. Αυτή είναι προφανώς µια επιλογή του συγγραφέα, ο οποίος επιζητεί να δείξει ότι σε έναν πόλεµο δε µετράει ποιος έχει το δίκιο και ποιος το άδικο, αλλά το γεγονός ότι οι εµπόλεµοι χάνουν την ανθρωπιά τους και γίνονται εναλλάξ αθώα θύµατα και σκληροί θύτες.

Πάνω ακριβώς σε αυτή την απουσία προσδιορισμών αναπτύσσεται ο λογοτεχνικός µύθος, του οποίου το χαρακτηριστικό γνώρισµα είναι οι συνεχείς ανατροπές.

 Ο νέος στρατιώτης  προκαλεί τη συµπάθεια του αναγνώστη, αφού παρουσιάζεται ως θύµα ενός πολέµου που τον έχει διαφθείρει ηθικά, τον κρατά µακριά από αγαπηµένα πρόσωπα και δεν τον αφήνει να απολαύσει «την όµορφη ζωή του ανθρώπου»

Η περιγραφή της ομορφιάς του τοπίου, οι αντιδράσεις του στρατιώτη στην επαφή του με το δροσερό νερό δημιουργούν μια ατμόσφαιρα γαλήνης και ψυχικής ευφορίας διαφορετική από εκείνη που είχε ζήσει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Μοιάζει να ξεχνά τον πόλεμο και να γίνεται ξανά άνθρωπος. Απολαμβάνει τις απλές ομορφιές της ζωής και θυμάται πόσο ωραία μπορεί να είναι η ζωή. Απευθύνεται στον θεό και τον παρακαλεί να τελειώσει ο πόλεμος για να γυρίσει στη μάνα του και στα αδέρφια του. Αισθάνεται ότι το νερό τον καθάρισε από τη «μόλυνση» του πολέμου, από το μίσος και γέμισε την ψυχή του με αγάπη

2^η ΕΝΟΤΗΤΑ : «Ένας άλλος στρατιώτης ……………ξανά πάλι έτρεχε»

Η εμφάνιση ενός άλλου στρατιώτη που χάνει τη ζωή του από τον πρώτο.

Στη συνέχεια κάνει την εμφάνιση του ένας άλλος στρατιώτης, ο οποίος ανήκει στην αντίπαλη παράταξη και κατευθύνεται στη ίδια πηγή για να δροσιστεί. Έρχεται αντιμέτωπος με τον πρώτο στρατιώτη ο οποίος σηκώνει το όπλο του και τον σημαδεύει. Ο δεύτερος στρατιώτης παρακαλεί για τη ζωή του και επικαλείται την αδυναμία του, τα νιάτα του, την αθωότητα του και την  προσμονή της μάνας του.

Ο συγγραφέας βάζει τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια λόγια στους δύο στρατιώτες. 

Κοινά σημεία των αντίπαλων στρατιωτών

-         ίδιες επιθυμίες

-         ίδια απλά ανθρώπινα όνειρα

-         ίδιες συναισθηματικές ανάγκες

-         ίδια λαχτάρα για ζωή

-         έχουν αφήσει πίσω τους οικογένεια που περιμένει με αγωνία την επιστροφή τους

 μέσα από αυτά ο συγγραφέας θέλει να τονίσει ότι όλοι οι άνθρωποι, παρά τις διαφορές τους (π.χ. διαφορετική εθνικότητα) στο βάθος είναι ίδιοι.

Ο νέος στρατιώτης τώρα προκαλεί την απέχθεια του αναγνώστη, αφού γίνεται ο ίδιος σκληρός εκτελεστής ενός συνανθρώπου του.

     Η αφήγηση εστιάζει στον πληγωμένο στρατιώτη. Οι τελευταίες τραγικές του στιγμές περιγράφονται με ρεαλιστικό τρόπο για να καταλάβουν οι αναγνώστες ότι ο πόλεμος κρύβει  την φρίκη, τη σκληρότητα, την απανθρωπιά και τον παραλογισμό. 

    Τον παραλογισμό του πολέμου  εκφράζει και η απορία που είναι ζωγραφισμένη στα μάτια του ετοιμοθάνατου στρατιώτη. Ένα «γιατί» είναι σαν να σχηματίζεται στα χείλη του όμως  απάντηση δεν υπάρχει. Γιατί του στέρησε τη μάνα του, την αγαπημένη του, την αθωότητα του, τα όνειρα του να ζήσει μόλις τελειώσει ο πόλεμος; Ο πόλεμος καταστρέφει ζωές, διαλύει οικογένειες, γκρεμίζει όνειρα.

 Μπροστά στην εικόνα του ετοιμοθάνατου στρατιώτη ο φονιάς του συγκλονίστηκε, λύγισε, σάστισε και άρχισε να τρέχει για να φύγει μακριά από το χώρο του εγκλήματος.

Στη συνέχεια ο εκτελεστής στρατιώτης µετατρέπεται σε τραγικό θύµα, καθώς µετανιώνει φρικτά και συντρίβεται ο ίδιος από την πράξη του.

3^η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Μεσοστρατίς του βουνού ……….ο άλλος πια δεν άκουγε.» Η επιστροφή του στρατιώτη στον τόπο του εγκλήματος και η  μετάνοια του.

Η τελευταία εικόνα του στρατιώτη-θύτη να κρατά στην αγκαλιά του και να ζητά συγχώρεση από το στρατιώτη-θύµα σφραγίζει δραµατικά την ιστορία και δίνει σαφέστατο αντιπολεµικό µήνυµα.

 Ο στρατιώτης ξαναγίνεται άνθρωπος και αρχίζει να κλαίει κρατώντας το χέρι του θύματος του. 

Συνειδητοποιεί ότι το θύμα του ήταν ένας νέος άνθρωπος σαν και αυτόν με τον οποίο δεν είχε να χωρίσει τίποτα για αυτό και τον αποκαλεί αδερφό του. Η προσφώνηση "αδελφέ μου" δίνει το μήνυμα της συναδέλφωσης και της αλληλεγγύης. Αισθάνεται ενοχή, μετανιώνει και προσπαθεί γεμάτος συντριβή να εξιλεωθεί, ζητώντας συγχώρεση από το θύμα του και τονίζοντας ότι δεν το ήθελε, δεν είναι φονιάς και ότι υπεύθυνοι για το κακό που έγινε είναι αυτοί οι κακούργοι (όσοι προξενούν τους πολέμους) που ήθελαν να τον κάνουν να ξεχάσει ότι είναι άνθρωπος. 

 Ο στρατιώτης ασκεί κριτική στους ηγέτες εκείνους που φανατίζουν τους στρατιώτες και γεμίζουν τη ψυχή τους με μίσος.

 Χαρακτηριστικά του διηγήματος 

Η  ιστορία περιστρέφεται γύρω από ένα κύριο γεγονός, σημαντικό για τη ζωή του κεντρικού ήρωα (πρωταγωνιστή)

Ø Υπάρχουν και κάποια δευτερεύοντα πρόσωπα & επεισόδια, που έχουν ως στόχο να τονίσουν το βασικό γεγονός ή να συμπληρώσουν την ψυχογραφία του πρωταγωνιστή   

Ø Ο εχθρός, μέσα από το φόνο του οποίου αναδεικνύονται περισσότερα στοιχεία για την ψυχογραφία του νεαρού στρατιώτη.

Ø  Περιγράφεται ο χαρακτήρας (ηθογράφηση) και η ψυχολογία (ψυχογραφία) του κεντρικού ήρωα

Ø Έχει ενότητα υπόθεσης: όλα τα γεγονότα και οι λεπτομέρειες έχουν άμεση σχέση με το κύριο γεγονός ξετυλίγονται σταδιακά, ώστε το ενδιαφέρον του αναγνώστη να παραμείνει αμείωτο μέχρι το τέλος.

Ø Όλη η ιστορία κινείται γύρω από τη δολοφονία του εχθρού.

Ø Έχει ενότητα τόπου και χρόνου: τα γεγονότα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο

Ø Όλη η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από την πηγή. Ξεκινάει το σούρουπο και τελειώνει λίγες ώρες μετά, όταν έχει πια νυχτώσει. .

Ø Έχει κάποιο σκοπό, τον οποίο ο συγγραφέας δεν εκφράζει καθαρά, αλλά αφήνει τον αναγνώστη να το κατανοήσει (περνάει έμμεσα ένα μήνυμα)

Ο πόλεμος είναι καταστροφικός, αποκτηνώνει τους ανθρώπους, έχει μόνο θύματα, είναι ένα τραγικό γεγονός με αρνητικές μόνο συνέπειες (αντιπολεμικό μήνυμα).

 πλοκή → δέση → κορύφωση → λύση

πλοκή / δέση: οι πρώτες σκηνές στην πηγή

κορύφωση: ο πυροβολισμός

λύση: ο νεαρός στρατιώτης μετανιώνει για την πράξη του και η νύχτα τον βρίσκει αγκαλιασμένο με τον εχθρό του.

 Συνδυάζει την αφήγηση, την περιγραφή, το διάλογο και το μονόλογο.

αφήγηση: στα σημεία που ο αφηγητής διηγείται τα γεγονότα

περιγραφή: το φυσικό τοπίο κοντά στην πηγή, ο νεαρός στρατιώτης, ο πληγωμένος εχθρός που σπαρταράει

μονόλογος: τα λόγια και οι σκέψεις των δύο στρατιωτών 

Η τραγικότητα του νεαρού στρατιώτη

Με την ευρύτερη έννοια του ορισμού της τραγικότητας, στο διήγημα τραγικό πρόσωπο είναι ο νέος στρατιώτης, αυτός που σκότωσε τον άλλο,

• ·         γιατί είναι και αυτός θύμα, αλλά ενός πολέμου που τον έχει αλλοτριώσει,ο πόλεμος τον έχει κάνει άγριο και απάνθρωπο τον έχει εξαγριώσει και εξαχρειώσει

• ·        αναγκάζεται να σκοτώσει από φόβο μήπως προλάβει και τον σκοτώσει ο άλλος

• ·         τυφλωμένος από τη μανία του πολέμου  βλέπει παντού εχθρούς  ο πόλεμος τον έχει κάνει να σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και να αγωνίζεται μόνο για την επιβίωσή του.

• ·         όταν συνειδητοποιεί την πράξη του, αισθάνεται ενοχή, μετανιώνει, ζητάει συγχώρεση από το θύμα του

• ·        τονίζει ότι δεν είναι φονιάς, αλλά αναγκάστηκε να γίνει εξαιτίας του πολέμου

 Οι ψυχικές διακυμάνσεις του νεαρού στρατιώτη

1.  επαφή με τη φύση: απλός, ήρεμος, χαρούμενος άνθρωπος

2.  εμφάνιση εχθρού: και πάλι καχύποπτος, σκληρός και αδίστακτος πολεμιστής

3.  πυροβολισμός εχθρού: αμηχανία, καθώς αρχικά δε συνειδητοποιεί τι έχει κάνει

4.  βλέμμα και πόνος πληγωμένου: ενοχές και πόνος, ταυτίζεται με τον πληγωμένο εχθρό του, νιώθει πανικό κι έτσι τρέπεται σε φυγή

5.  στα μισά της διαδρομής σταματά: προσπαθεί να ηρεμήσει και να συγκεντρωθεί, αλλά δεν μπορεί λόγω της έντονης συναισθηματικής κατάστασης που βρίσκεται

6.  κατεβαίνει τρέχοντας την πλαγιά: θέλει να προφτάσει να σώσει τον πληγωμένο και παρακαλεί το θεό να τον σώσει∙ ταραχή, αγωνία, τύψεις, πόνος για το συνάνθρωπό του και οίκτος για τον εαυτό του

7.  ο πληγωμένος είναι ακόμα ζεστός: προσωρινή ανακούφιση, εξακολουθεί να τρέμει από αγωνία, νιώθει ανθρώπινα συναισθήματα

8.  φροντίζει τον πληγωμένο: ειλικρινής μετάνοια, πόνος, συντριβή, ανάγκη να λυτρωθεί, εξομολόγηση, ευαίσθητη ψυχή, τρυφερότητα

9.  ο νεαρός στρατιώτης συνειδητοποιεί ότι ο πόλεμος ήταν αυτός που τον έκανε απάνθρωπο και τον γέμισε μίσος για το συνάνθρωπό του

 

Αντώνης Σαμαράκης Το ποτάμι (διήγημα)

Στρατής Μυριβήλης Η ζωή εν τάφω (αποσπάσματα)

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο (απόσπασμα)

Γιάννη Ρίτσου, «Γράμματα απ' το μέτωπο» (απόσπασμα)

 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1692,5420/

 

 

 

Γιάννης Μαγκλής, Γιατί; (Κείμενα Β΄ Γυμνασίου) from Χρήστος Τσατσούρης