3η Ενότητα, Το χρέος του ιστορικού

Το κείμενο

Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίω τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἂν τις ἐκβάλλοι∙ καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους· ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρὴ πάντων τῶν τοιούτων καὶ   πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς, ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ’ ἐλέγχειν καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθ’ ὑποδεικνύωσιν. Ὥσπερ γὰρ ζώου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον, οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνωφελὲς γίνεται διήγημα.

 

Μετάφραση

    Στην υπόλοιπη ζωή του ίσως δε θα μπορούσε κανείς να αποβάλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους) · γιατί πράγματι ο ενάρετος άντρας πρέπει να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του και να αγαπά τους φίλους τους·   όταν όμως υιοθετεί κάποιος το χαρακτήρα του ιστορικού, πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά και πολλές φορές να επαινεί και να τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς του, όταν οι πράξεις τους το απαιτούν αυτό, και πολλές φορές να ελέγχει και να κατηγορεί με τρόπο ντροπιαστικό τους στενούς συγγενείς του, όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους το επιβάλλουν. Γιατί, όπως ακριβώς, όταν  ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του, αχρηστεύεται ολόκληρος, έτσι, αν λείψει η αλήθεια από την ιστορία, ό,τι απομένει από αυτήν καταντάει ανώφελο διήγημα.

Ερωτήσεις κατανόησης:

1. Ποιες αρετές πρέπει να έχει ένας άνθρωπος , κατά τον Πολύβιο;

2. Ποιες αρετές πρέπει να έχει ο ιστορικός;

3. Με τι παρομοιάζεται ένα ιστορικό έργο που του λείπει η αρετή της αλήθειας; 

 4. Πότε η ιστορία καταντά «ανωφελές διήγημα»;

Τρίτο παράλληλο κείμενο(σελ. 146)

    Τέτοιος λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, να είναι είναι ο συγγραφέας, δηλαδή άφοβος, αμερόληπτος, ελεύθερος, φίλος της ελευθερίας του λόγου και της αλήθειας, όπως ο κωμικός υποστηρίζει λέγοντας «τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη», χωρίς να χειρίζεται κάτι ούτε εξαιτίας του μίσους ούτε εξαιτίας της φιλίας του, χωρίς να λυπάται ή να νιώθει συμπόνια, χωρίς να ντρέπεται και χωρίς να δειλιάζει, δίκαιος δικαστής, ευνοϊκός σε όλους μέχρι το σημείο να μην παραχωρεί σε άλλον κάτι περισσότερο από όσο πρέπει, ξένος και χωρίς πατρίδα στα βιβλία του, αυτόνομος, χωρίς να υποστηρίζει την εξουσία και χωρίς να σκέφτεται τι εντύπωση θα σχηματίσει ο ένας ή ο άλλος, αλλά λέγοντας τι έχει γίνει.