A ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ -3η ΣΚΗΝΗ

Ευριπίδη Ελένη, Α΄ Επεισόδιο, 3η σκηνή (στ. 542-575) from Χρήστος Τσατσούρης
 

https://lappeio.blogspot.com/2012/11/3-542-575.html
 

3η ΣKHNH (στ. 542-575) 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Προβληματισμοί και αποφάσεις του Μενέλαου

Πώς εξηγεί ο Μενέλαος την παράδοξη παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο;   

Ποιες είναι οι αποφάσεις του;

Δραματικός μονόλος του Μενέλαου

 Στην 3^η σκηνή (στ. 542-575) ο Μενέλαος μονολογεί ακατάπαυστα και δηλώνει τη σύγχυσή του, επειδή η Γερόντισσα δεν τον αφήνει να εισέλθει στο παλάτι. Εκφράζει τα συναισθήματά του με θυμό. Αυτό το δηλώνει στο κείμενο δίνοντας εξηγήσεις χωρίς βάση, προσπαθώντας να δικαιολογήσει τα νέα δεδομένα. 

 542-555 Οι πληροφορίες της Γερόντισσας προκαλούν σύγχυση στο Μενέλαο

ΜΕΝ.	Μα τι να πω; Καινούριες, πιο μεγάλες    κι από τις πρώτες συμφορές ακούω. Ήρθα απ’ την Τροία και φέρνω την Ελένη,
	που μέσα στη σπηλιά καλά την κρύβω, και τώρα μέσα εδώ στο σπίτι ετούτο κάποια άλλη κατοικεί με τ’ όνομά της. Του Δία την είπε θυγατέρα. Μήπως κανένας ζει στο Νείλο που τον κράζουν
	Δία; Ένας μονάχα, αυτός στα ουράνια. Yπάρχει Σπάρτη αλλού ’ξον από κείνη πλάι στα καλάμια τα χλωρά του Ευρώτα; Τυνδάρεω μονάχα ένα φωνάζουν. Δεν ξέρω τι να πω. Δεύτερη υπάρχει
	στον κόσμο Λακεδαίμονα; Άλλη Τροία; Η σύγχυση του Μενέλαου δηλώνεται και μέσω της σκηνικής παρουσίας του ήρωα. Σχετικά με τον όρο «λέξις», δηλαδή τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής, τους εκφραστικούς τρόπους και τα σχήματα, η κατάσταση του Μενέλαου προωθείται στους ακροατές με πολύ εύστοχο τρόπο. Καταρχάς στην αρχαία παράσταση,  φανταζόμαστε τον υποκριτή που υποδύεται το Μενέλαο να στέκεται ακίνητος, να απαγγέλει το μονόλογο του και καθώς το προσωπείο του, κρύβει καλά τις εκφράσεις του προσώπου του, ο μόνος τρόπος για να εκφράσει τα συναισθήματα του, είναι η ένταση και η χροιά της φωνής του, όπως επίσης και τα λόγια που λέει. Έτσι λοιπόν, ο ήρωας στο μονόλογο του χρησιμοποιεί πολλά άστοχα ερωτήματα (π.χ. στ. 548-550 ) με τα οποία προσπαθεί να εξηγήσει τα γεγονότα που συμβαίνουν. Ακόμα στα λόγια του διακρίνουμε ορισμένα αποφθέγματα σχετικά με την δύναμη της ανάγκης ( στ. 574-575),  δείχνοντας έτσι την απελπισία του για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Τέλος ο πόνος του εκφράζεται και μέσω των επιφωνημάτων που υπάρχουν και κατά τη διάρκεια της συνομιλίας του με την Γερόντισσα (π.χ. στ 511).Γενικά από το μονόλογο του Μενέλαου εκτός από την άσχημη ψυχολογικά του κατάσταση μαθαίνουμε και το σχέδιο δράσης του (στ. 565-566).  556-558  Το συμπέρασμα του Μεν. Κι ωστόσο ναι, πολλοί στην οικουμένη τα ίδια ονόματα έχουν, κι οι γυναίκες κι οι πόλεις, καθώς φαίνεται. Καταλήγει σε ένα επιπόλαιο συμπέρασμα, συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος είναι μεγάλος και γι'αυτό δεν μπορεί να γνωρίζει τα πάντα.Φαίνεται να βρίσκεται σε απόλυτη σύγχυση, καθώς δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει την πληροφορία ότι η Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο . Είναι ψυχικά συντετριμμένος, καθώς αδυνατεί να κατανοήσει  ότι τόσα χρόνια πολεμούσε για ένα είδωλο.  Αυτή η στάση του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα βαθμό λογική και συνετή αφού δεν αποδέχεται  ό,τι ακούει  και προσπαθεί μέσα από δικούς του συλλογισμούς να οδηγηθεί στην αλήθεια. Οι συλλογισμοί του όμως είναι πολύπλοκοι και έτσι παρασυρόμενος από την αφέλεια του  οδηγείται  σε λάθος συμπεράσματα.  559-570 Ο Μεν αποφασίζει να παραμείνει και να ζητήσει βοήθεια  Δεν πρέπει για τούτα ν’ απορώ κι ούτε, από φόβο
	στα λόγια της γριάς, θα φύγω· τόσο σκληρή καρδιά κανείς δεν έχει, που, όταν ακούσει πώς με λεν, να μη μου δώσει λίγο ψωμί. Της Τροίας την ξακουσμένη φωτιά γνωρίζουνε παντού κι εμένα,
	το Μενέλαο, που την άναψα.27  Εδώ τώρα θα καρτερώ το βασιλιά· δυο τρόπους έχω να φυλαχτώ· σκληρός αν είναι, θα τρέξω να κρυφτώ στο συντριμμένο καράβι· αν όμως δείξει καλοσύνη,
	βοήθεια του ζητάω στη συμφορά μου. 571 - 575 Σκέψεις για τη δύναμη της ανάγκης Χειρότερο κακό άλλο δεν υπάρχει να ζητιανεύω εγώ ένας βασιλέας απ’ άλλον βασιλιά· το θέλ’ η ανάγκη. Πολύ σοφός –όχι δικός μου29– λόγος·
	η πιο μεγάλη δύναμή ’ναι η ανάγκη  Διαχρονική άποψη: Η δύναμη της ανάγκης ωθεί τον άνθρωπο σε δράση, επινοητικότητα, αλλά και σε  υποχωρήσεις, συμβιβασμούς.  Από όλες τις εξαρτήσεις, η ανάγκη της επιβίωσης είναι η ισχυρότερη, η οποία οδηγηεί τον άνθρωπο σε πράξεις υποτιμητικές. Στα τελευταία του λόγια  με την απόφαση του να τρέξει να κρυφτεί (568-569) παρουσιάζεται δειλός,  γεγονός που του αφαιρεί  τα χαρακτηριστικά του ατρόμητου ήρωα  και του προσδίδει  μια τραγική διάσταση. Στους  στ. 571-575 ο ήρωας φαίνεται να είναι  απογοητευμένος καθώς είναι  βασιλιάς αλλά κανένας δεν αναγνωρίζει το αξίωμα του.  Η σκηνή κλείνει με τη σοφή σκέψη του ότι η ανάγκη είναι αυτή που ωθεί τα πράγματα προς μια συγκεκριμένη πορεία.

 
Το ήθος του Μενέλαου

Αν αξιολογήσουμε τα επιχειρήματα του Μενέλαου συμπεραίνουμε ότι τον διακρίνει:

• Από τη μια μεριά αφέλεια, απλοϊκότητα, επιπολαιότητα, (ίσως δειλία). Απορρίπτει αυτά που ακούει χωρίς έλεγχο-έρευνα.  Τα παραπάνω επίσης μπορούν να θεωρηθούν ως στοιχεία γελοιοποίησης  του Μεν.

• Από την άλλη μεριά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λογικός και οξύνους (= έξυπνος), εφόσον προσπαθεί να δώσει μια λογική εξήγηση στα «ανεξήγητα’ και για τον ίδιο ‘παράλογα’ πράγματα που ακούει από τη Γερόντισσα.       

                           

 Η οικονομία του έργου επιβάλλει ο Μεν. να απορρίψει την προειδοποίηση της Γερόντισσας. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ψυχική αλλά και τη σωματική ταλαιπωρία που έχει υποστεί ως τώρα ο Μενέλαος, εφόσον περιπλανιέται και θαλασσοδέρνεται για πολλά χρόνια στο πέλαγος, χωρίς να μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του, μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου.