ΕΝΟΤΗΤΑ 6η Η ομορφια δεν ειναι το παν

Α. Κείμενο

Οι πασίγνωστοι μύθοι του Αισώπου ήταν ευχάριστο και διδακτικό ανάγνωσμα όλων των εποχών. Ξεχωρίζουν για τη διεισδυτική ματιά και την ευφυΐα του δημιουργού τους, αναδεικνύουν με χιουμοριστικό πνεύμα τις ανθρώπινες αδυναμίες και παρακινούν για τη διόρθωσή τους. Μια από αυτές είναι και η υπερεκτίμηση της φυσικής ομορφιάς, την οποία πλήρωσε ακριβά το ελάφι του μύθου που θα μελετήσετε.

Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. Ἔψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν, ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ὁ δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον, ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω, πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σῲζοντα, ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν.

Μύθος του Αισώπου (διασκευή)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12056/

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a06xm.htm

Το 6ο κείμενο με ερωτήσεις

 http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/askiseis%20metafraseis%20a/A02/Ataxi06.htm

Μετάφραση του κειμένου στα Νέα Ελληνικά

Ένα μεγάλο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, καθώς διψούσε, φτάνει κοντά σε κάποια πηγή καθαρή και βαθιά και, αφού ήπιε όσο ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Αντίθετα, κατηγορούσε τη λεπτότητα των ποδιών του, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος του. Κι ενώ ασχολούνταν με αυτά, ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών και κυνηγοί βρίσκονται κοντά. Και αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει και, όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έπεσε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του χαρακτηριστικών, επειδή κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.

Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου;

Αφηγηθείτε μια πραγματική ιστορία ή παραμύθι γνωστό ή και δικό σας με το ίδιο δίδαγμα

 και με τίτλο «Η ομορφιά δεν είναι το παν».

 Το  βίντεο –παραμύθι που ακολουθεί μπορεί να σας βοηθήσει, 

Τι θεωρούσαν οι αρχαίοι Έλληνες πιο σημαντικό: την εξωτερική ομορφιά ή τον εσωτερικό κόσμο;

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12056/extras/activities/index_06/index_06_erotisi4.html

Όλγα Κοτσιρέα, Αισώπου μυθοπλασίες, ακρυλικό σε ξύλο, 2004

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

πίνω
 θ. πι-, πο-, πω-
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο πιών]

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
τὸ ποτόν (-ό)	πιόμα
ὁ πότης	πιωμένος
τὸ ποτήριον (-ι)
πόσιμος [στην α.ε. κυρίως πότιμος (= κατάλληλος να τον πιεις)]
ἡ πόσις (-η)
ποτίζω
τὸ πότισμα
καταπίνω	ποτοποιός
ἡ κατάποσις (-η)	ποτοαπαγόρευση
προπίνω [= πίνω πρώτος ή στην υγειά κάποιου]	το ηδύποτο [= γλυκό αλκοολούχο ποτό]
ἡ πρόποσις (-η)
ὁ συμπότης
τὸ συμπόσιον (-ιο)
ἡ ἄμπωτις (-η) [= η υποχώρηση του νερού της θάλασσας κατά την παλίρροια]
ἡ ὑδροποσία
ὁ οἰνοπότης
ἡ οἰνοποσία
ἡδύποτος

Παραγωγή ουσιαστικών

Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α′ μέρος)

• Ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί

Η λέξη κριτής του κειμένου της Ενότητας, όπως και στη ν.ε., προέρχεται από το ρήμα κρίνω (κριτής< κρίνω) και δηλώνει αυτόν ο οποίος κρίνει, το πρόσωπο δηλαδή που ενεργεί.

Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από ρήματα και δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί
-εύς -ός -της -άς -μών -τήρ -τωρ	γραφεύς < γράφω ἀρωγός < ἀρήγω (= βοηθώ) κριτής < κρίνω φυγάς < φεύγω ἡγεμών < ἡγέομαι, ἡγοῦμαι σωτήρ < σῲζω πράκτωρ < πράττω

• Ουσιαστικά που δηλώνουν ενέργεια, πάθος, κατάσταση ή το αποτέλεσμα ενέργειας

Το ουσιαστικό φυγή που απαντά στο κείμενο της Ενότητας προέρχεται από το θ. φυγ- του ρήματος φεύγω (ορ. αορ. ἔ-φυγ-ον) και δηλώνει ενέργεια. Το ουσιαστικό φύσις (< ρ. φύω) δηλώνει κατάσταση.

Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από ρήματα και δηλώνουν:
α. ενέργεια, πάθος, κατάσταση		β. το αποτέλεσμα μιας ενέργειας
-σις -σία -ή -ά -ία -ε-ία -ος -μός -(ε)τός	φύσις < φύω δοκιμασία < δοκιμάζω φυγή < φεύγω χαρά < χαίρω μανία < μαίνομαι βασιλεία < βασιλεύω (κυρίως από ρήματα σε -εύω) τρόμος < τρέμω ὀδυρμός < ὀδύρομαι τρυγητός < τρυγάω, τρυγῶ	-μα -μη -ος	ποίημα < ποιέω, ποιῶ γραμμή < γράφω ψεῦδος < ψεύδομαι

Α′ κλίση ουσιαστικών

Η α′ κλίση ουσιαστικών περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά. 

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/a.klisi.oys.htm

 

Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας που ανήκουν στην α′ κλίση.

Οι καταλήξεις των πτώσεων είναι οι εξής:

	αρσενικά		θηλυκά		αρσενικά και θηλυκά
	ενικός αριθμός				πληθυντικός αριθμός
ονομαστική	-ας	-ης	-α	-η	-αι
γενική	-ου	-ου	-ας/-ης	-ης	-ῶν
δοτική	-ᾳ	-ῃ	-ᾳ/-ῃ	-ῃ	-αις
αιτιατική	-αν	-ην	-αν	-ην	-ας
κλητική	-α	-η/-α	-α	-η	-αι

		Τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και σε -ης είναι παρόμοια με τα νέα ελληνικά. Βεβαίως έχουν και κάποιες διαφορές. Είναι ευνόητο ότι με το πέρασμα του χρόνου κάποια πράγματα έχουν αλλάξει. Για να διαπιστώσεις αυτές τις αλλαγές, μπορείς να δεις αυτές τις ασκήσεις: για τα ουσιαστικά λοχίας, πολίτης, ὥρα, γλῶσσα, ψυχή. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης είναι οι παρακάτω. Όπως διαπιστώνεις, στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Κάτι είναι κι αυτό! Ενικός αρσενικά θηλυκά σε -ας σε -ης σε -α σε -η ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -ας -ου -ᾳ -αν -α -ης -ου -ῃ -ην -α ή -η -α -ας ή -ης -ᾳ ή -ῃ -αν -α -η -ης -ῃ -ην -η Πληθυντικός ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -αι -ῶν -αις -ας -αι αρσενικά σε -ας και σε -ης σε -ας σε -ης (οξύτονα) σε -ης  (παροξύτονα) σε -ης ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ νεανί-ας νεανί-ου νεανί-ᾳ νεανί-αν νεανί-α ποιητ-ής ποιητ-οῦ ποιητ-ῇ ποιητ-ήν ποιητ-ά στρατιώτ-ης στρατιώτ-ου στρατιώτ-ῃ στρατιώτ-ην στρατιώτ-α εὐπατρίδ-ης εὐπατρίδ-ου εὐπατρίδ-ῃ εὐπατρίδ-ην εὐπατρίδ-η   οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ νεανί-αι νεανι-ῶν νεανί-αις νεανί-ας νεανί-αι ποιητ-αί ποιητ-ῶν ποιητ-αῖς ποιητ-άς ποιητ-αί στρατιῶτ-αι στρατιωτ-ῶν στρατιώτ-αις στρατιώτ-ας στρατιῶτ-αι εὐπατρίδ-αι εὐπατριδ-ῶν εὐπατρίδ-αις εὐπατρίδ-ας εὐπατρίδ-αι   Σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -α: τα εθνικά: ὦ Πέρσα, ὦ Σκύθα όσα λήγουν σε -της, π.χ. ὦ ποιητά τα σύνθετα με β' συνθετικό ρήμα, π.χ. ὦ γυμνασιάρχα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ βιβλιοπῶλα Θηλυκά Όπως είπαμε και παραπάνω τα θηλυκά τα συναντάμε με δύο καταλήξεις: σε -α και σε -η. Από αυτά που λήγουν σε -α άλλα σχηματίζουν τη γενική σε -ας και άλλα σε -ης. θηλυκά σε -α    (γενική -ας) (οξύτονα) (παροξύτονα) (προπαροξύτονα) (παροξύτονα) (παροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ   στρατι-ά στρατι-ᾶς στρατι-ᾷ στρατι-άν στρατι-ά πολιτεί-α πολιτεί-ας πολιτεί-ᾳ πολιτεί-αν πολιτεί-α ἀλήθει-α ἀληθεί-ας ἀληθεί-ᾳ ἀλήθει-αν ἀλήθει-α ὥρ-α ὥρ-ας ὥρ-ᾳ ὥρ-αν ὥρ-α σφαῖρ-α σφαίρ-ας σφαίρ-ᾳ σφαῖρ-αν σφαῖρ-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ   στρατι-αί στρατι-ῶν στρατι-αῖς στρατι-άς στρατι-αί πολιτεῖ-αι πολιτει-ῶν πολιτεί-αις πολιτεί-ας πολιτεῖ-αι ἀλήθει-αι ἀληθει-ῶν ἀληθεί-αις ἀληθεί-ας ἀλήθει-αι ὧρ-αι ὡρ-ῶν ὥρ-αις ὥρ-ας ὧρ-αι σφαῖρ-αι σφαιρ-ῶν σφαίρ-αις σφαίρ-ας σφαῖρ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α  υπάρχει φωνήεν (στρατιά, πολιτεία, ἀλήθεια) ή ρ (ὥρα, σφαῖρα). Το α αυτό είναι μακρόχρονο και  λέγεται καθαρό. Εξαιρέσεις:  Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο. Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ ἀλήθεια, ἡ εὐσέβεια Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα, Στα ονόματα: μοῖρα, πεῖρα, πρῶρα, σφαῖρα, σφῦρα Σημείωση: Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα,  τήν γλῶσσαν ὦ γλῶσσα
		θηλυκά σε -α    (γενική -ης) (παροξύτονα) (προπαροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ γλῶσσ-α γλώσσ-ης γλώσσ-ῃ γλῶσσ-αν γλῶσσ-α   τράπεζ-α τραπέζ-ης τραπέζ-ῃ τράπεζ-αν τράπεζ-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ γλῶσσ-αι γλωσσ-ῶν γλώσσ-αις γλώσσ-ας γλῶσσ-αι   τράπεζ-αι τραπεζ-ῶν τραπέζ-αις τραπέζ-ας τράπεζ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ης. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ. Το α αυτό είναι βραχύχρονο και λέγεται μη καθαρό. Για να εξασκηθείς στη διάκριση μεταξύ των ουσιαστικών με  γεν. -ας ή -ης δοκίμασε αυτήν την άσκηση και μετά αυτήν. Ασκήσεις:  ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -α, ης, γλῶσσα Άσκηση στα ουσιαστικά της α' κλίσης θηλυκά σε -η (γενική -ης) (οξύτονα) (παροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ ψυχ-ή ψυχ-ῆς ψυχ-ῇ ψυχ-ήν ψυχ-ή   κώμ-η κώμ-ης κώμ-ῃ κώμ-ην κώμ-η αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ ψυχ-αί ψυχ-ῶν ψυχ-αῖς ψυχ-άς ψυχ-αί   κῶμ-αι κωμ-ῶν κώμ-αις κώμ-ας κῶμ-αι Ασκήσεις: ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -η, ης, πηγή     Με τους λεξότοιχους της Χαράς Σκουμποπούλου και της Natasha100:   Χτυπάμε τα ουσιαστικά της α' κλίσης εδώ! Κι εδώ!
		Σύγκριση Α΄- Β΄ κλίσης Καταλήξεις  της Β΄κλίσης   αρσενικό και θηλυκό ουδέτερο ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομαστική -ος -οι -ον -α γενική -ου -ων -ου -ων δοτική -ῳ -οις -ῳ -οις αιτιατική -ον -ους -ον -α κλητική -ε -οι -ον -α Καταλήξεις της Α΄κλίσης   αρσενικά θηλυκά αρσενικά και θηλυκά ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομαστική -ας -ης -α -η -αι γενική -ου -ου -ας/-ης -ης -ῶν δοτική -ᾳ -ῃ -ᾳ/-ῃ -ῃ -αις αιτιατική -αν -ην -αν -ην -ας κλητική -α -η/-α -α -η -αι Είμαστε σε θέση παιχνιδοβολής  με την κ. Χ. Σκουμποπούλου! https://wordwall.net/resource/2627823 https://wordwall.net/resource/2630861 Παίζουμε με τις κλίσεις και την κ. Α. Δούκα! https://learningapps.org/view18035504 συν-e-μάθηση

Η ομορφιά δεν είναι το παν, Ενότητα 6 Αρχαίων Α΄ Γυμνασίου from Χρήστος Τσατσούρης

Λεξιλογικός πίνακας "πίνω". Ενότητα 6 Αρχαίων Α΄ Γυμνασίου from Τσατσούρης Χρήστος, Γυμνάσιο Μαγούλας Δυτικής Αττικής