http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12059/
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
ὁ πατήρ
|
Με κόκκινο χρώμα οι πρόσθετες λέξεις
Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική
|
Νέα Ελληνική
|
||
 |
 |
η πατρίς (πατρίδα)
πάτριος (αναφέρεται κυρίως σε νόμους, σε παραδόσεις και σε προγονικά έθιμα) πατρικός η πατριά [= η καταγωγή, η οικογένεια] πατρώος [= αυτός που ανήκει στον πατέρα, στον πρόγονο] ο πατριώτης πατριωτικός πατρόθεν [= από τον πατέρα] ο πατρυιός (ν.ε. πατριός) |
πατρότητα
πατερικός το πατριωτάκι πατριωτικά πατριωτισμός |
 |
πατροπαράδοτος
πατροφόνος πατροκτόνος ο πατριάρχης [= 1. ο αρχηγός της οικογένειας, 2. ιερατικός τίτλος] πατρωνυμικός ο/η απάτωρ [= ο αγνώστου πατρός] ο προπάτωρ (προπάτορας) ομοπάτριος η Κλεοπάτρα [κύριο όνομα = αυτή που κατάγεται από ένδοξο πατέρα] ο φιλόπατρις η φιλοπατρία άπατρις |
ΑσκήσειςΒ2. Ετυμολογικά
Παραγωγή ρημάτων από ονόματα
Τα ρήματα που παράγονται από ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) σημαίνουν είμαι, κάνω, έχω ή προξενώ αυτό που δηλώνει το όνομα από το οποίο προέρχονται.
Στην παραγωγή ρημάτων από ονόματα χρησιμοποιούνται οι ακόλουθες παραγωγικές καταλήξεις, οι οποίες προέρχονται από αρχική παραγωγική κατάληξη -jω (βάλ-jω > βάλλω, τιμά-jω > τιμάω):
| Καταλήξεις ρημάτων που παράγονται από ονόματα | |
|---|---|
Γ. Γραμματική
1. Ο αναδιπλασιασμός
Οι συντελικοί χρόνοι, δηλαδή ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας, έχουν στην αρχή του θέματος αναδιπλασιασμό σε όλες τις εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους (απαρέμφατο, μετοχή).
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τρεις τύπους παρακειμένου με αναδιπλασιασμό: πεφύκασιν, γεγόνασιν καιπεπονθότες.
Είδη ομαλού αναδιπλασιασμού
| Το ρήμα αρχίζει από: | είδος αναδιπλασιασμού | |
|---|---|---|
| Α. | 1. απλό σύμφωνο (εκτός του ῥ-) 2. δύο σύμφωνα, από τα οποία: το πρώτο είναι άφωνο (κ, γ, χ, π, β, φ, τ, δ, θ) και το δεύτερο υγρό ή ένρινο (μ, ν, λ, ρ) | επανάληψη του αρχικού συμφώνου + ε λύω → λέλυκα γράφω → γέγραφα |
| µ. | 1. διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ) 2. ῥ- 3. δύο σύμφωνα, χωρίς να είναι το πρώτο άφωνο και το δεύτερο υγρό ή ένρινο 4. τρία σύμφωνα | συλλαβική αύξηση (βλ. Ενότητα 7) ψεύδω → ἔψευκα ῥάπτω → ἔρραφα (Προσοχή στον διπλασιασμό του ρ!) κτείνω → ἔκτονα στρατεύω → ἐστράτευκα |
| Γ. | φωνήεν ή δίφθογγο | χρονική αύξηση (βλ. Ενότητα 7) ἐλπίζω → ἤλπικα ἁθροίζω → ἥθροικα |
Παρατηρήσεις
1. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στον αναδιπλασιασμό που
παίρνουν τα ρήματα που αρχίζουν από δασέα
σύμφωνα (χ, φ, θ), τα
οποία τρέπονται στα αντίστοιχα ψιλά (κ, π, τ):
2.
χ→κ
|
χορεύω
|
→
|
κε-χόρευκα
|
φ→π
|
φυλάττω
|
→
|
πε-φύλαχα
|
θ→τ
|
θύω
|
→
|
τέ-θυκα
|
3. Στα σύνθετα ή παρασύνθετα ρήματα με α′ συνθετικό πρόθεση ο αναδιπλασιασμός
μπαίνει μετά την πρόθεση,
π.χ.ἀπο-γράφω → ἀπο-γέ-γραφα.
3. Ιδιαίτερο είδος αναδιπλασιασμού είναι ο αττικός.
Ρήματα που
αρχίζουν από α, ε, ο, στους συντελικούς χρόνους επαναλαμβάνουν τους δύο πρώτους φθόγγους του θέματος και
συγχρόνως τρέπουν σε μακρό το αρχικό
φωνήεν, δηλαδή α → η, ε → η, ο → ω,
π.χ. ἀκούω → ἀκήκοα (<ἀκ-ὰκο-α), ἐλαύνω → ἐλήλακα (<ἐλ-έλα-κα), ὀρύττω → ὀρώρυχα (<ὀρ-ὸρυ-χα).
ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΑΤΤΙΚΟ ΑΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟ
Ενεστώτας
|
Παρακείμενος
|
Ενεστώτας
|
Παρακείμενος
|
ἀκούω
|
ἀκήκοα
|
ἐσθίω
|
ἐδήδοκα
|
άλείφω
|
ἀλήλιφα
|
ὄμνυμι
|
όμώμοκα
|
ἐλαύνω
|
ἐλήλακα
|
ὄλλυμι
ὄλλυμαι
|
ὀλώλεκα
ὄλωλα
|
ἐλέγχομαι
|
ἐλήλεγμαι
|
φέρω
|
ἐνήνοχα
|
ἔρχομαι
|
ἐλήλυθα
|
ἐγείρω
|
ἐγήγερκα
|
Υπάρχει αναδιπλασιασμός στα ρήματα σήμερα ;
Οι συντελικοί χρόνοι σύμφωνα με μια
γενικότερη τάση τής Ελληνικής κι αφού πέρασαν από διάφορες μορφές (όπως λ.χ.
έχω γράψαι) εκφράστηκαν περιφραστικά : γέγραφα > έχω γράψει, εγεγράφειν >
είχα γράψει, γεγραφώς έσομαι > θα έχω γράψει.
Ωστόσο, με την επίδραση της λόγιας
γλώσσας που χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες ως επίσημη γραπτή γλώσσα, παγιώθηκαν και
διατηρούνται στη χρήση μέχρι
σήμερα αρκετές μετοχές παρακειμένου με διπλασιασμό, οι οποίες χρησιμοποιούνται
ως επίθετα.
Παραδείγματα : (βάλλω)
επιβεβλημένος, καταβεβλημένος, προβεβλημένος, συμβεβλημένος, προσβεβλημένος
–
(βίαζομαι) βεβιασμένος
(γράφω)
εγγεγραμμένος, παραγεγραμμένος, προδιαγεγραμμένος) – (δεικνύω) ενδεδειγμένος,
αποδεδειγμένος –
(δηλώνω)
δεδηλωμένη [εμπιστοσύνη τής Βουλής] –
(δικάζω) δεδικασμένο – (δίνω) δεδομένος [όχι
δεδόμενος!], δεδομένα, διαδεδομένος, εκδεδομένος
δουλεύω)
δεδουλευμένα –κ.λ.π.
2. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων
Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε τον σχηματισμό της οριστικής έγκλισης
του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου των βαρύτονων φωνηεντόληκτων
ρημάτων στην ενεργητική φωνή.
Σχηματισμός οριστικής παρακειμένου ε.φ.
Σχηματισμός οριστικής υπερσυντελίκου ε.φ.
Σχηματισμός του Παρακείμενου
λέ-λυ-κ-α
|
λέ-λυ-κ-ας
|
λέ-λυ-κ-ε
|
λε-λύ-κ-αμεν
|
λε-λύ-κ-ατε
|
λε-λύ-κ-ασιν
|
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/video%20xronwn/lelyka.htm
Σχηματισμός του Υπερσυντέλικου
ἐ-λε-λύ-κ-ειν
|
ἐ-λε-λύ-κ-εις
|
ἐ-λε-λύ-κ-ει
|
ἐ-λε-λύ-κ-εμεν
|
ἐ-λε-λύ-κ-ετε
|
ἐ-λε-λύ-κ-εσαν
|
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/video%20xronwn/elelykein.htm
Κλίση
| οριστική παρακειμένου | οριστική υπερσυντελίκου |
|---|---|
| τε-τόξευ-κα τε-τόξευ-κας τε-τόξευ-κε τε-τοξεύ-καμεν τε-τοξεύ-κατε τε-τοξεύ-κασι(ν) | ἐ-τε-τοξεύ-κειν ἐ-τε-τοξεύ-κεις ἐ-τε-τοξεύ-κει ἐ-τε-τοξεύ-κεμεν ἐ-τε-τοξεύ-κετε ἐ-τε-τοξεύ-κεσαν |
http://www.gkonstantinou.com/school_work/parakeimenos/parakeimenos.html
3. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
Τα χειλικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα π, β, φ, -πτω, + κ = φ
π.χ. τρίβω > τέτριφα, γράφω > γέγραφα, βλάπτω > βέβλαφα
Τα ουρανικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα κ, γ, χ, ττω ,σσω, και κάποια σε ζω + κ = χ
π.χ. διώκω > δεδίωχα, τάττω > τέτταχα
Τα οδοντικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ αρκετά σε -ζω και -ίζω + κ = κ
π.χ. πείθω > πέπεικα, κομίζω > κεκόμικα
Ασκήσεις
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a09xm.h
Καλή μελέτη !!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου