Ενότητα 12η – « Η Ατλαντίδα συγκρούεται με την Αθήνα»

Το συγκεκριμένο απόσπασμα ανήκει στο διάλογο Τίμαιος, όπου ο Πλάτων εκθέτει τις θεωρίες του για τη δημιουργία του σύμπαντος, και αναφέρεται σε μια διήγηση που άκουσε ο Σόλων στην Αίγυπτο, σχετικά με το μύθο της χαμένης Ατλαντίδας.

Η Ατλαντίδα κάποτε ήταν μια πολύ μεγάλη δύναμη και είχε συγκρουστεί με όλες τις άλλες δυνάμεις, καθώς και με το στρατό της Αθήνας...

Ακόμη και σήμερα συζητιέται αρκετά το θέμα της Ατλαντίδας. Πολλά λέγονται, λίγα είναι πιστευτά, γιατί λιγότερα αποδεικνύονται.

Εισαγωγικό σημείωμα

Στο διάλογό του Τίμαιος ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) περιλαμβάνει μια ιστορία που υποτίθεται ότι τη διηγήθηκαν στον Σόλωνα κατά την επίσκεψή του στην Αίγυπτο (590 π.Χ.) Αιγύπτιοι ιερείς. Στην ιερή πόλη Σάιν, στο δέλτα του Νείλου, υπήρχε ναός της Νηίθ, της θεάς που θεωρούνταν ιδρύτρια της πόλης και συσχετιζόταν, κατά την αφήγηση, με τη θεά Αθηνά. Εκεί ο Σόλων πληροφορήθηκε για μια μεγάλη δύναμη, την Ατλαντίδα, η οποία σε πολύ προγενέστερους χρόνους είχε συγκρουστεί με όλες τις δυνάμεις, καθώς και με τον στρατό της Αθήνας.

 

Κείμενο

Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ μεγάλη συνέστη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων, κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου. Αὕτη δὴ πᾶσα συναθροισθεῖσα εἰς ἓν ἡ δύναμις τόν τε παρ' ὑμῖν καὶ τὸν παρ' ἡμῖν καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι. Τότε οὖν ὑμῶν, ὦ Σόλων, τῆς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους διαφανὴς ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο· πάντων γὰρ προέστη εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησε, τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσε δουλωθῆναι, τοὺς δ' ἄλλους ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν. Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, ἡ Ἀτλαντὶς νῆσος κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη· διὸ καὶ νῦν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος.

Πλάτων, Τίμαιος 25a-d (διασκευή)

Ο μύθος της Ατλαντίδας

http://www.geo.auth.gr/765/6_santorini/67_atlantis.htm

 

Μετάφραση του κειμένου στα Νέα Ελληνικά

Κι έτσι, λοιπόν, στην Ατλαντίδα νήσο συγκροτήθηκε μεγάλη και θαυμαστή δύναμη βασιλιάδων (δηλ. στρατιωτική δύναμη) που εξουσίαζε ολόκληρο το νησί αλλά και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ηπείρου. Κι αυτή όλη η δύναμη, αφού συνενώθηκε σε μία, επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μια μόνο επίθεση και τον δικό σας και τον δικό μας (τόπο) κι όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο (του Γιβραλτάρ). Τότε, λοιπόν, η δύναμη της πόλης σας, Σόλων, έγινε ξακουστή σ’ όλους τους ανθρώπους και για τη γενναιότητα και για το σθένος της, γιατί ξεχώρισε απ’ όλους στην ανδρεία και στις πολεμικές τέχνες, αφού διέτρεξε τους έσχατους κινδύνους, κι αφού νίκησε τους επιδρομείς, έστησε μνημείο νίκης, παρεμπόδισε, μάλιστα, την υποδούλωση όσων δεν είχαν ακόμη υποδουλωθεί, ενώ ελευθέρωσε απλόχερα όλους τους άλλους. Κι αργότερα, αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί, η Ατλαντίδα νήσος βυθίστηκε κάτω από τη θάλασσα και εξαφανίστηκε γι’ αυτό και τώρα έχει γίνει αδιάβατο και ανεξερεύνητο το εκεί πέλαγος.

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a12xm.htm

Παντελής Θαλασσινός - Ατλαντίδα

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας  κρατέω, κρατῶ [= 1. είμαι ισχυρός, έχω την εξουσία, 2. επικρατώ] < κράτος [= (α.ε.) η ισχύς, η δύναμη, (ν.ε.) η χώρα] Για τη λέξη κράτος Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική Νέα Ελληνική κρατύνω [= 1. ενισχύω, 2. κυβερνώ] κρατερός [= ισχυρός] το κράτος [= (α.ε.) δύναμη] ὁ κραταιός [= ισχυρός] ἡ κράτησις (-η) [(α.ε.) ως β΄ συνθετικό] τό κράτημα κράτιστος [= 1. ισχυρότατος, 2. άριστος] οι κρατούντες [= οι κυβερνώντες] κρατικός κρατητήριο κρατίδιο κρατούμενος / κρατούμενο θαλασσοκρατῶ ἀριστοκρατοῦμαι [= κυβερνώμαι από τους άριστους] δημοκρατοῦμαι αὐτοκρατής [= αυτός που κυβερνάει όπως θέλει] Ξενοκράτης Ἰσοκράτης Μενεκράτης ἐπικρατῶ ἡ ἐπικράτησις (-η) ἐπικρατής ἡ ἐπικράτεια [= 1. κυριαρχία, 2. χώρα] κατακρατῶ [= υποτάσσω κάποιον] ἡ κατακράτησις (-η) ἀκρατής [= ανίσχυρος] ἡ ἀκράτεια ἡ γυναικοκρατία ἐγκρατής [= 1. αυτός που έχει την εξουσία, 2. αυτός που είναι κύριος του εαυτού του] ἡ ἐγκράτεια συγκρατῶ ἡ συγκράτησις (-η) ὁ αὐτοκράτωρ [= ο κύριος του εαυτού του] ὁ θαλασσοκράτωρ / θαλασσοκράτορας ἡ ἀριστοκρατία ἀριστοκρατικός ἡ δημοκρατία / δημοκρατικός ἡ τιμοκρατία [= (α.ε.) πολίτευμα όπου η συμμετοχή των πολιτών στην εξουσία ήταν ανάλογη της περιουσίας τους] / τιμοκρατικός Σωκράτης Ἱπποκράτης κρατικοποιώ [= κάνω μια επιχείρηση ή οργανισμό ιδιοκτησία του κράτους] κρατικοποίηση αποκρατικοποίηση ανδροκρατία γραφειοκράτης γραφειοκρατία γραφειοκρατικός τεχνοκράτης τεχνοκρατικός αποικιοκράτης αποικιοκρατικός τρομοκρατώ τρομοκράτης τρομοκρατικός Τουρκοκρατία Ενετοκρατία http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a12xm.htm Εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία του λεξιλογικού πίνακα της Εν. 12 Αρχαίων Ελληνικών Α Γυμνασίου με θέμα το ΚΡΑΤΩ, από το Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Κρήτης. Β2 Ετυμολογικά   Παραγωγή επιθέτων Παραγωγή επιθέτων από ουσιαστικά (α΄ μέρος) Καταλήξεις επιθέτων τα οποία σημαίνουν: α) αυτόν που ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή έχει σχέση με αυτό -ιος (-αιος, -ειος, -οιος, -ώιος > ῷος)    οὐράν-ιος < οὐρανός    ἀναγκ-αῖος < ἀνάγκη    τέλ-ειος < τέλος    παντ-οῖος < πᾶς    πατρ-ῷος < πατήρ -κός (-ακός, -ικός, -υκός, -εικός)    Κορινθι-ακός < Κορίνθιος    φυσ-ικός < φύσις    ἁλ-υκός (= αλμυρός) < ἅλς    κεραμ-εικός < κεραμεύς β) ύλη ή (σπάνια) χρώμα -οῦς (< -εος)    ἀργυρ-οῦς < ἄργυρος -ινος    λίθ-ινος < λίθος γ) τον κατάλληλο για εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη -(ι)μος    νόμ-ιμος < νόμος Παρατήρηση:  Σε -ειος (και όχι σε -ιος) λήγουν κανονικά τα επίθετα που παράγονται από ονόματα προσώπων ή ζώων, π.χ. κύκνειος < κύκνος. http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a12xm.htm Οι τύποι Ἀτλαντίδι, δύναμις, βασιλέων, μερῶν, στόματος, πόλεως και πέλαγος, που συναντήσατε στο κείμενο της Ενότητας, ανήκουν σε ουσιαστικά της γ΄ κλίσης. Στη γ΄ κλίση ανήκουν ουσιαστικά και των τριών γενών. Διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: α. Κατηγορίες ουσιαστικών γ΄ κλίσης  1. Με κριτήριο τον χαρακτήρα του θέματος φωνηεντόληκτα (χαρακτήρας φωνήεν) πόλις, πόλεως συμφωνόληκτα (χαρακτήρας σύμφωνο) αφωνόληκτα (χαρακτήρας άφωνο σύμφωνο) ημιφωνόληκτα (χαρακτήρας ημίφωνο σύμφωνο) ουρανικόληκτα κόραξ, κόρακος οδοντικόληκτακαῦμα, καύματος ενρινόληκτα Ἕλλην, Ἕλληνος υγρόληκτα ῥήτωρ, ῥήτορος χειλικόληκτα φλέψ, φλεβός σιγμόληκτα βέλος, βέλους (< βέλεσος) 2. Με κριτήριο τον αριθμό των θεμάτων μονόθεμα (ένα θέμα σε όλες τις πτώσεις) Ἕλλην, Ἕλληνος διπλόθεμα (δύο θέματα κατά την κλίση) πόλις, πόλεως 3. Με κριτήριο την κατάληξη καταληκτικά (ονομαστική ενικού σε -ς) πόλις, πόλεως ακατάληκτα (ονομαστική ενικού σε -α, -η, -ι, -υ, -ω, -ν, -ρ) καῦμα, καύματος β. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών γ΄ κλίσης  αρσενικά και θηλυκά ουδέτερα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. -ς ή – -ος ή -ως -ι -α ή -ν -ς ή – -ες -ων -σι(ν) -ας ή -ς -ες – -ος ή -ως -ι – – -α -ων -σι(ν) -α -α γ. Καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε -ις (γεν. -εως) Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τα φωνηεντόληκτα ουσιαστικά δύναμις και πόλις. Τα ουσιαστικά αυτά παρουσιάζουν στη ν.ε. ονομαστική ενικού σε -η και γενική ενικού σε -ης (π.χ. η δύναμη, της δύναμης)· συχνά όμως χρησιμοποιείται και η γενική ενικού σε -εως, π.χ. Είναι θέμα ηθικής τάξεως / Σχέδιο πόλεως. Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας χαρακτηρίζονται διπλόθεμα, γιατί παρουσιάζουν: • ένα θέμα σε -ι (στην ονομ., αιτ. και κλητ. ενικού), π.χ. ονομ. εν. πρᾶξι-ς, αιτ. εν. πρᾶξι-ν • και ένα σε -ε (στη γεν. και δοτ. ενικού και σε όλο τον πληθυντικό), π.χ. γεν. εν. πράξε-ως, δοτ. πληθ. πράξε-σι. Ενικός αριθμός ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ δύναμι-ς δυνάμε-ως δυνάμει δύναμι-ν δύναμι πόλι-ς πόλε-ως πόλει πόλι-ν πόλι Πληθυντικός αριθμός αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ δυνάμεις δυνάμε-ων δυνάμε-σι(ν) δυνάμεις δυνάμεις πόλεις πόλε-ων πόλε-σι(ν) πόλεις πόλεις Παρατηρήσεις 1. Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι μακρά. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αρχικός τύπος γενικής ενικού είχε θέμα σε -η- (δυνάμηος). Αργότερα με αντιμεταχώρηση προέκυψε ο τύπος δυνάμεως. Αυτό δεν επηρέασε τον τονισμό της λέξης. 2. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη. 3. Τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις των ουσιαστικών της γ΄ κλίσης είναι βραχέα. δ. Καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε -εύς (γεν. -έως)  Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε έναν τύπο ουσιαστικού αυτής της κατηγορίας, βασιλέων. Στη ν.ε. τα ουσιαστικά αυτά έχουν κατάληξη -ας και γενική ενικού σε -α. Ωστόσο, συχνά χρησιμοποιείται η γενική σε -έως (π.χ. ο γραφέας → του γραφέα / του γραφέως). Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ βασιλεὺ-ς βασιλέ-ως βασιλεῖ βασιλέ-α βασιλεῦ Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ βασιλεῖς βασιλέ-ων βασιλεῦ-σι(ν) βασιλέ-ας βασιλεῖς Παρατηρήσεις • To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη. • Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης σε -ει. • Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη. ε. Ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α (γεν. -ατος)  Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε το ουσιαστικό τὸ στόμα, που ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Ενικός αριθμός τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ κτῆμα κτήματ-ος κτήματ-ι κτῆμα κτῆμα Πληθυντικός αριθμός τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ κτήματ-α κτημάτ-ων κτήμασι (ατ-σι) κτήματ-α κτήματ-α Παρατήρηση Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού σχηματίζονται από το θέμα χωρίς κατάληξη (σηματ-). Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς. Από την αποβολή αυτή εξηγείται η φαινομενική ύπαρξη δύο θεμάτων. Γ2. Σύνταξη Τα είδη των προτάσεων ως προς τους όρους τους  Απλές Έχουν μόνο τους βασικούς όρους.    Τίς δ’ οὐκ ἂν ἀθυμήσειεν; (υποκείμενο και ρήμα)    Σὺ Ἕλλην εἶ. (Υποκείμενο, ρήμα και κατηγορούμενο)    Συνέμειξαν (= συγκρούστηκαν) οἱ Μακεδόνες τοῖς Πέρσαις. (Υποκείμενο, ρήμα και αντικείμενο)    Οὐ τοῦτο ἐρωτῶ σε. (Υποκείμενο, ρήμα και δύο διαφορετικά αντικείμενα)    Ἀθηναῖοι στρατηγὸν εἵλοντο (= εξέλεξαν) Περικλέα. (Υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο και κατηγορούμενο) Σύνθετες Έχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα, που συνδέονται μεταξύ τους με σύνδεσμο ή χωρίζονται με κόμμα.    Κάστωρ καὶ Πολυδεύκης ἀθάνατοι ἐγένοντο. (Δύο υποκείμενα)    Σοφὸς καὶ θεῖος ὁ ἀνήρ ἐστι. (Δύο κατηγορούμενα)    Λακεδαιμόνιοι τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ κατέλαβον. (Δύο αντικείμενα) Ελλειπτικές Παραλείπεται κάποιος ή κάποιοι βασικοί όροι τους (ως ευκόλως εννοούμενοι).    Πολὺ δ’ ἂν ἔτι πλείω χάριν ἔχοι. (Παραλείπεται το υποκείμενο Εὐαγόρας)    Τούτων δ’ αἴτιος ὁ φθόνος. (Παραλείπεται το ρ. ἐστί) Επαυξημένες Εκτός από τους κύριους όρους έχουν και προσδιορισμούς, δηλ. όρους που διευκρινίζουν και συμπληρώνουν τους κύριους όρους τους.    Εἴ τις δυνηθείη περὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ τῶν κινδύνων αὐτοῦ ἀξίως εἰπεῖν.    Οὕτω γάρ τινες δυσκόλως πεφύκασιν.