Η τρίτη κλίση

Η τρίτη κλίση περιλαμβάνει ονόματα:

• Αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα περιττοσύλλαβα
• Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά λήγουν στην ονομαστική του ενικού σ' ένα από τα φωνήεντα: α, ι, υ, ω  ή σ' ένα από τα σύμφωνα ν, ρ, ς, (ξ, ψ).
  Στη γενική του ενικού λήγουν σε -ος,  -ως, -ους
  

  
  
• Καταληκτικά λέγονται όσα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν την ονομαστική του ενικού με την κατάληξη -ς, π.χ. ἥρω-ς, ἰχθύ-ς
• Ακατάληκτα λέγονται όλα τα ουδέτερα και κάποια αρσενικά και θηλυκά που σχηματίζουν την ονομαστική του ενικού χωρίς κατάληξη, π.χ. χιών, ἠχώ
  
  
• Μονόθεμα λέγονται αυτά που σχηματίζουν όλες τις πτώσεις από ένα μόνο θέμα, π.χ. χιτών, χιτῶν-ος
  • Το θέμα στα μονόθεμα βρίσκεται από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί από αυτήν η κατάληξη: πίνακ-ος > πινακ-,  κλητῆρ-ος > κλητηρ-
  
  
• Διπλόθεμα λέγονται αυτά που σχηματίζουν τις πτώσεις με δύο θέματα, γιατί σε μερικές περιπτώσεις εκτείνουν το φωνήεν της τελευταίας συλλαβής του θέματος· π.χ. ἡγεμόν-ος, ἡγεμών
  • Στα διπλόθεμα το θέμα που έχει στην τελευταία συλλαβή μακρόχρονο φωνήεν λέγεται ισχυρό θέμα, π.χ. ποιμήν, ῥήτωρ
  • Στα διπλόθεμα  το θέμα που έχει στην τελευταία συλλαβή βραχύχρονο φωνήεν λέγεται αδύνατο θέμα
  • Το ισχυρό θέμα στα διπλόθεμα βρίσκεται από την ονομαστική του ενικού, π.χ. ὁ ἡγεμών, ὁ ποιμήν
  • Το αδύνατο θέμα στα διπλόθεμα βρίσκεται από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί η κατάληξη, π.χ. τοῦ ἡγεμόν-ος > ἡγεμον, τοῦ ποιμένος > ποιμεν-
    
    
• Φωνηεντόληκτα λέγονται όσα έχουν χαρακτήρα φωνήεν, π.χ. ἥρω-ς ἥρωο-ς, πόλι-ς πόλε-ως
• Συμφωνόληκτα λέγονται όσα έχουν χαρακτήρα σύμφωνο, π.χ. κόραξ κόρακ-ος, σωλήν σωλῆν-ος
  
  Οι καταλήξεις των ουσιαστικών γ΄ κλίσης
   

  	αρσενικά και θηλυκά		ουδέτερα
  	ενικός αριθμός	πληθυντικός αριθμός	ενικός αριθμός	πληθυντικός αριθμός
  ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.	-ς ή – -ος ή -ως -ι -α ή -ν -ς ή –	-ες -ων -σι(ν) -ας ή -ς -ες	– -ος ή -ως -ι – –	-α -ων -σι(ν) -α -α

  
  

   

  
  

   Ενότητα 12η

   http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos Politismos/Yliko/Theoria arxaia/metafraseis a gym/a12xm.ht

  Καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε -ις (γεν. -εως)

  
  

  
  

  Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας χαρακτηρίζονται διπλόθεμα, γιατί παρουσιάζουν:
  • ένα θέμα σε -ι (στην ονομ., αιτ. και κλητ. ενικού), π.χ. ονομ. εν. πρᾶξι-ς, αιτ. εν. πρᾶξι-ν
  • και ένα σε -ε (στη γεν. και δοτ. ενικού και σε όλο τον πληθυντικό), π.χ. γεν. εν. πράξε-ως, δοτ. πληθ. πράξε-σι.

   

  Ενικός αριθμός
  ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	δύναμι-ς δυνάμε-ως δυνάμει δύναμι-ν δύναμι	πόλι-ς πόλε-ως πόλει πόλι-ν πόλι
  Πληθυντικός αριθμός
  αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	δυνάμεις δυνάμε-ων δυνάμε-σι(ν) δυνάμεις δυνάμεις	πόλεις πόλε-ων πόλε-σι(ν) πόλεις πόλεις

   

  Παρατηρήσεις

   

  
  1. Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι μακρά. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αρχικός τύπος γενικής ενικού είχε θέμα σε -η- (δυνάμηος). Αργότερα με αντιμεταχώρηση προέκυψε ο τύπος δυνάμεως. Αυτό δεν επηρέασε τον τονισμό της λέξης.
  2. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
  3. Τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις των ουσιαστικών της γ΄ κλίσης είναι βραχέα.

  
  

   

  Καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε -εύς (γεν. -έως) 

   

  Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε έναν τύπο ουσιαστικού αυτής της κατηγορίας, βασιλέων. 

  
  

  
  

  Ενικός αριθμός
  ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	βασιλεὺ-ς βασιλέ-ως βασιλεῖ βασιλέ-α βασιλεῦ
  Πληθυντικός αριθμός
  οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	βασιλεῖς βασιλέ-ων βασιλεῦ-σι(ν) βασιλέ-ας βασιλεῖς

   

  Παρατηρήσεις

   
  • To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη.
  • Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης σε -ει.
  • Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.

  
  

   

  Ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α (γεν. -ατος) 

   

  Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε το ουσιαστικό τὸ στόμα, που ανήκει σε αυτή την κατηγορία.

   

  Ενικός αριθμός
  τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	κτῆμα κτήματ-ος κτήματ-ι κτῆμα κτῆμα
  Πληθυντικός αριθμός
  τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	κτήματ-α κτημάτ-ων κτήμασι (ατ-σι) κτήματ-α κτήματ-α

   

  Παρατήρηση

   
  Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού σχηματίζονται από το θέμα χωρίς κατάληξη (σηματ-).

   Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.

   Από την αποβολή αυτή εξηγείται η φαινομενική ύπαρξη δύο θεμάτων.

  
  

  
  

  Ενότητα 14η  

  
  

   http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a14xm.htm

  
  

  
  

  Ακατάληκτα διπλόθεμα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος) ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός

   

  
  

  	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
  ονομ.	ὁ γέρων	οἱ γέροντες
  γεν.	τοῦ γέροντος	τῶν γερόντων
  δοτ.	τῷ γέροντι	τοῖς γέρουσι (< γέροντ-σι)
  αιτ.	τὸν γέροντα	τοὺς γέροντας
  κλητ.	(ὦ) γέρον	(ὦ) γέροντες

   

   

  Παρατηρήσεις

   
  Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη από το ασθενές (βραχύ) θέμα. 

  Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Αρχαία Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.
   

  Σύμφωνα με τα ουσιαστικά αυτά κλίνεται το αρσενικό γένος των μετοχών ενεστώτα του ρ. εἰμί (ὤν, οὖσα, ὄν) και των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύων, λύουσα, λῦον), καθώς και το αρσενικό γένος της μετοχής μέλλοντα των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύσων, λύσουσα, λῦσον). 

  Όμως οι μετοχές σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική (ὤν, λύων, λύσων).
  
  
  

  
  

   Καταληκτικά μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) 

   

  
  

  
  

  
  

  	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
  ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.	ὁ γίγας τοῦγίγαντος τῷ γίγαντι τὸν γίγαντα (ὦ) γίγαν	ὁ ἀνδριάς τοῦἀνδριάντος τῷ ἀνδριάντι τὸν ἀνδριάντα (ὦ) ἀνδριάς	οἱ γίγαντες τῶν γιγάντων τοῖς γίγασι (< γίγαντ-σι)τοὺςγίγαντας (ὦ) γίγαντες	οἱ ἀνδριάντες τῶν ἀνδριάντων τοῖς ἀνδριᾶσι (< ἀνδριάντ-σι) τοὺς ἀνδριάντας (ὦ) ἀνδριάντες

   

  Παρατηρήσεις

   
  1. Η κλητική ενικού στα βαρύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας είναι ακατάληκτη (γίγαν). 

  Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Αρχαία Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.
  2. Η κλητική ενικού στα οξύτονα ουσιαστικά αυτής της τάξης είναι όμοια με την ονομαστική (ἀνδριάς).

  
  3. Σύμφωνα με τα ουσιαστικά αυτά κλίνεται το αρσενικό γένος της μετοχής αορίστου των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύσας, λύσασα, λῦσαν). Όμως η μετοχή σχηματίζει την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική (λύσας).