ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΑΦΗΓΗΤΗ

Ένας καθοριστικός παράγοντας που καθορίζει πολλαπλά την αφήγηση είναι το είδος και η οπτική γωνία του αφηγητή.

Στην αντίστοιχη θεωρία για τον Αφηγηματικό λόγο είδαμε διαφορετικά είδη αφηγητή, οπτικής γωνίας και εστίασης. Η οπτική γωνία μας βοηθά να καταλάβουμε ποιος αφηγείται την ιστορία, αλλά όχι μόνον.

Πρέπει λοιπόν κάθε φορά που μελετάμε ένα λογοτεχνικό κείμενο να ρωτάμε:

➤Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση;

➤Τι σχέση έχει με τα γεγονότα ο αφηγητής;

➤Τι μπορεί με βάση τη σχέση του με την ιστορία να γνωρίζει για τα πρόσωπα της ιστορίας και τα γεγονότα;

➤ Μπορεί να είναι αντικειμενικός παρατηρητής ή είναι προκατειλημμένος στο βαθμό που σχετίζεται με πρόσωπα και πράγματα;

 ➤Εάν εμπλέκεται προσωπικά, πόσο αξιόπιστη είναι η αφήγησή του και πώς πρέπει να σταθούμε εμείς, ως αναγνώστες, απέναντι σε αυτά που μας αφηγείται;

Ανάλογα με την απάντηση που θα δώσουμε στις παρακάτω ερωτήσεις μπορούμε να προσεγγίσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τόσο την τεχνική του συγγραφέα όσο και το περιεχόμενο της ιστορίας

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: είναι η σειρά με την οποία επιλέγει ο αφηγητής να διηγηθεί, εξιστορήσει τα γεγονότα.

Ο φυσικός χρόνος (παρελθόν-παρόν-μέλλον) δεν ακολουθείται πάντοτε από τον αφηγητή. Έτσι η αφήγηση μπορεί να είναι:

1. Χρονολογική ή ευθύγραμμη: παρουσίαση των γεγονότων με τη χρονολογική τους σειρά.

2. Αναδρομική (in media res, εγκιβωτισμός): όταν η εξιστόρηση αρχίζει από κάποιο σημείο και κατόπιν ανατρέχει στο παρελθόν.

3. Προβολική ή προληπτική: όταν ο αφηγητής εκθέτει πράγματα που πιστεύει ή γνωρίζει ότι θα συμβούν μελλοντικά.

4. Παράλληλη: παρουσιάζεται η εξέλιξη δύο ιστοριών παράλληλα.

5. Διακεκομμένη: όταν η ροή των γεγονότων διακόπτεται από την παράθεση μιας άλλης ιστορίας.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Ή ΤΡΟΠΟΙ: είναι οι πεζογραφικές τεχνικές με τις οποίες παίρνει μορφή η αφήγηση.

1. Αφήγηση ή διήγηση ή εξιστόρηση: η ίδια η ιστορία, η διαδοχή των γεγονότων (πραγματικών ή μυθοπλαστικών).

2. Περιγραφή: η αναπαράσταση ή απεικόνιση με γλωσσικά μέσα χώρων, αντικειμένων, προσώπων, φαινομένων, συναισθημάτων κλπ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: στη λογοτεχνία αμιγώς περιγραφικά ή αμιγώς αφηγηματικά κείμενα δεν υπάρχουν. Αφήγηση και περιγραφή συμπλέκονται.

3. Διάλογος ή μονόλογος, ελλείψει συνομιλητών: Αποκαλύπτουν τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων, τις σκέψεις, τις ιδέες, τα κίνητρα των πράξεων τους, τα συναισθήματα τους, τις επιθυμίες τους. Έτσι το κείμενο αποκτά ζωντάνια, εναλλαγή εκφραστικών τρόπων κλπ

4. Σχόλιο: Η προσωπική άποψη του αφηγητή.

ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ : ονομάζουμε τη σχέση του με τα γεγονότα, δηλ. τη θέση που έχει ο ίδιος μ' αυτά και τη στάση του απέναντι σ' αυτά.

ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΤΗ:

1. Ομοδιηγητικός αφηγητής:  Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο. Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία ως βασικό ή δευτερεύον πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη.

2. Ετεροδιηγητικός: Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα, τα βλέπει από ένα εξωτερικό σημείο. Χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη (ή συγγραφική) αφήγηση. Σ' αυτή την περίπτωση μπορεί να είναι: 

(α) παντογνώστης, να βλέπει δηλ. μέσα από όλα τα πρόσωπα του κειμένου. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση χωρίς εστίαση ή με μηδενική εστίαση, καθώς δεν υπάρχουν εμπόδια στην πληροφόρηση του αναγνώστη σχετικά με τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Ο αφηγητής γνωρίζει ή μάλλον λέει περισσότερα από όσα ξέρει οποιοσδήποτε από τους ήρωες. (αφηγητής > πρόσωπα) Παντογνώστης αφηγητής, «πανταχού παρών και πουθενά ορατός», σύμφωνα με τον Φλωμπέρ (1852).

(β) ο αφηγητής να βλέπει μέσα από το βασικό πρόσωπο ή μέσα από ένα δευτερεύον πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση με εσωτερική εστίαση. Η πληροφόρηση είναι περιορισμένη και συνήθως ανήκει σε έναν από τους  χαρακτήρες του έργου. (αφηγητής = πρόσωπα)

(γ) ο αφηγητής να είναι αντικειμενικός παρατηρητής, δηλ. να μη βλέπει μέσα από κανένα πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση με εξωτερική εστίαση. Ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα απ' όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα. (αφηγητής < πρόσωπα)

http://prezi.com/gwzznzkmces7/?utm_campaign=share&utm_medium=copy&rc=ex0share